Ο Γεράσιμος Πιτζαμάνος (Αργοστόλι 1787 – Κέρκυρα 1825) υπήρξε ένας καλλιτέχνης και διανοούμενος ισάξιος των κορυφαίων της ευρωπαϊκής σκηνής. Η ζωή του μυθιστορηματική, διανύει την εκρηκτική για τους Έλληνες πρώτη εικοσιπενταετία του 19ου αιώνα. Τα Επτάνησα προσμένουν ελευθερία και αυτοδιάθεση και στον τουρκοκρατούμενο Ελληνισμό ξεσπάει η Μεγάλη Επανάσταση του 1821. Ο Πιτζαμάνος, αγωνιστής του πνεύματος, επιλέγει να πάρει θέση. Γίνεται μέλος της Φιλικής Εταιρείας στην Κωνσταντινούπολη και καταδιώκεται. Θαρραλέες επιλογές καθορίζουν ιδεολογικά το έργο του. Καλλιεργημένος και βαθιά ανθρωπιστής, μας άφησε πολύτιμη μαρτυρία στην αυγή μιας νέας εποχής.
Tην Πέμπτη 7 Μαρτίου το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο εγκαινιάζει τη νέα έκθεση με τίτλο: «Pizzamano fecit. Ένας επτανήσιος καλλιτέχνης στην αυγή μιας νέας εποχής», η οποία εντάσσεται στο επετειακό πρόγραμμα του Μουσείου για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821.
Αποκλειστικά για το ελculture το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο μάς άφησε να περιηγηθούμε στους χώρους της νέας έκθεσης με θέμα τον Γεράσιμο Πιτζαμάνο, τον πρώτο Επτανήσιο καθηγητή αρχιτεκτονικής και πρώτο Έλληνα που με την υποστήριξη του Ναπολέοντα σπούδασε ζωγραφική και αρχιτεκτονική στις σπουδαιότερες σχολές της Ευρώπης. Δείτε τις πρώτες εικόνες:
Ο Πιτζαμάνος είναι ο πρώτος Επτανήσιος που θριαμβευτικά ολοκληρώνει ανώτατες σπουδές ζωγραφικής και αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη, στη Γαλλική Ακαδημία στη Ρώμη και στην Πολυτεχνική Σχολή στο Παρίσι. Πρώτος πανεπιστημιακός καθηγητής αρχιτεκτονικής στην Κέρκυρα και αρχιτέκτονας της Αυλής του Τσάρου Αλέξανδρου Α’ της Ρωσίας, υπήρξε και αγαπητός προσωπογράφος της ανερχόμενης αστικής τάξης και εισηγητής της κοσμικής χαρακτικής στα Επτάνησα.
Το 1818, ταξιδεύοντας στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη, αποτυπώνει κλασικές αρχαιότητες, μελετά την οθωμανική αρχιτεκτονική και συντάσσει στα γαλλικά την «Αναφορά από την Κωνσταντινούπολη το έτος 1818». Πρόκειται για το πρώτο γνωστό κείμενο από Έλληνα περιηγητή για την Κωνσταντινούπολη του 19ου αιώνα.
Η επιμελήτρια της έκθεσης και μελετήτρια του έργου του, Αναστασία Κούλη, επισημαίνει ότι:
«στις υδατογραφίες του Πιτζαμάνου, άνθρωποι κάθε τάξης, θρησκεύματος, ηλικίας και επαγγέλματος ποζάρουν με άνεση μέσα στο οικείο περιβάλλον τους. Κοιτώντας με ειλικρίνεια τον ζωγράφο, αποκαλύπτουν στοιχεία της ζωής τους που αυτός σημειώνει στο πλάι. Ως ευαίσθητος καλλιτέχνης, κατορθώνει να φυλακίσει πολλή ουσία μίας στιγμής σε μία κόλλα χαρτί».
Τα τελευταία χρόνια του στη Ρωσία παραμένουν σκοτεινά. Χτυπημένος από φυματίωση καταφεύγει στη Ρώμη αναζητώντας θεραπεία που αποδεικνύεται ατελέσφορη. Επιστρέφει κυνηγημένος από τον χρόνο στην Κέρκυρα, όπου θα πεθάνει στις 4 Δεκεμβρίου του 1825.
Είναι τραγική ειρωνία πως ο Πιτζαμάνος έφυγε από τη ζωή μόλις 38 ετών, λίγο προτού ο Καποδίστριας αναλάβει τη διακυβέρνηση μίας απελευθερωμένης Ελλάδας και αναζητήσει αρχιτέκτονες να την ανοικοδομήσουν. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η επιμελήτρια της έκθεσης Αναστασία Κούλη: «η περίπτωση του Πιτζαμάνου, όπως και άλλων αγωνιστών του πνεύματος, δεν παύει να είναι μία ιστορία νίκης, αποδεικνύοντας πόσα άλματα ζωής μπορεί να επιτύχει ο έρωτας για ένα ιδανικό».
Ο Πιτζαμάνος στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Τα έργα του Πιτζαμάνου, διασπαρμένα σε διάφορες χώρες, με το πέρασμα του χρόνου χάθηκαν. Το τελειωτικό χτύπημα έδωσε ο ισοπεδωτικός σεισμός στην Κεφαλονιά το 1953. H Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος/Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, από το 1896, έχει διασώσει ένα σημαντικό μέρος του έργου του, το οποίο δημοσίευσε το 2013 σε πλούσια εικονογραφημένη έκδοση.
Στην έκθεση παρουσιάζεται το σύνολο του γνωστού έργου του Πιτζαμάνου μέσα από 100 και πλέον έργα από τις συλλογές του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, σε επιμέλεια της Αναστασίας Ρ. Κούλη, επιμελήτριας του Ε.Ι.Μ. με συνεπιμελητή τον Φίλιππο Μαζαράκη-Αινιάνα, επιμελητή υπεύθυνο της αρχιτεκτονικής συλλογής του Ε.Ι.Μ. Μαζί, εκτίθενται έργα από την Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου και από ιδιωτικές συλλογές, καθώς και ένα πολύτιμο ένδυμα (αντερί) του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος.
Η έκθεση έχει ήδη «ταξιδέψει» στη Δημοτική Πινακοθήκη Κέρκυρας, ενώ θα παρουσιαστεί και σε άλλα νησιά του Ιονίου ως μέρος του επετειακού προγράμματος του Μουσείου για το 2021.
Η έκθεση θα είναι ανοιχτή για το κοινό από τις 8 Μαρτίου έως τις 31 Ιουλίου 2019, καθημερινά (εκτός Δευτέρας), 09:00 – 14:30, στο Μέγαρο Παλαιάς Βουλής (Πλατεία Κολοκοτρώνη, Σταδίου 13).
