Από όλους τους Αναγεννησιακούς δασκάλους, η επιρροή του Ραφαήλ, σύμφωνα με τους ιστορικούς της τέχνης είναι η πιο συνεχής μέσα στους αιώνες. Η ζωή του ήταν σύντομη, η παραγωγικότητά του αξεπέραστη και η κληρονομιά του αθάνατη. Ζωγράφος, αρχιτέκτονας, αρχαιολόγος και ποιητής ο Ραφαήλ συνέλαβε με τη μεγαλειώδη τέχνη του και συνένωσε το ανθρώπινο και το θεϊκό στοιχείο που κυριαρχούν με ποιητικότητα αλλά και δύναμη στα έργα του.
Ο Ραφαήλ έζησε μόνο 37 χρόνια και για τα 500 χρόνια από τον θάνατό του, τα μεγάλα μουσεία του κόσμου ετοιμάζονταν να τον τιμήσουν με σπουδαίες εκθέσεις με πρώτη αυτή της Ρώμης, “Raffaello, 1520 – 1483” τη μεγαλύτερη έκθεση που αφιερώθηκε ποτέ στον Ραφαήλ και άνοιξε δειλά τις πόρτες της στις 2 Ιουνίου, μετά την πανδημία του κορονοϊού που τσάκισε κυριολεκτικά την Ιταλία. Και ενώ το μουσείο Scuderie del Quirinale που παρουσιάζει τα 120 αριστουργήματα του Ραφαήλ τα κατάφερε, δεν ισχύει το ίδιο για τις υπόλοιπες εκθέσεις και εκδηλώσεις που αναβλήθηκαν ή ακυρώθηκαν εντελώς. Εκτός από αυτή την έκθεση της Ρώμης είχαν προγραμματιστεί εκθέσεις στο Ουρμπίνο, το Μιλάνο, το Λονδίνο- η οποία θα γίνει ίσως το 2021, το Παρίσι, την Ουάσιγκτον, την Πασαντίνα.
Το μουσείο Scuderie del Quirinale προετοιμαζόταν επί σειρά ετών για αυτή την έκθεση, για την οποία συνεργάστηκαν μουσεία από όλο τον κόσμο, όπως το Ερμιτάζ, το Λούβρο, η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, της Ουάσινγκτον, το Μουσείο Prado, το Μουσείο Uffizi και το Μουσείο του Βατικανού και αυτή είναι μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία για να δει ο επισκέπτης το εύρος της ικανότητας, της δημιουργικότητας και της εφευρετικότητας του Ραφαήλ. Άλλωστε η Ρώμη ήταν αυτή στην οποία πέρασε ο Ραφαήλ το μεγαλύτερο μέρος της δημιουργικής του ζωής, είναι η πόλη που τον επηρέασε όσο καμία άλλη πόλη και η πόλη την οποία άλλαξε χάρη στα έργα του.
Στη σύντομη καριέρα του που διήρκεσε μόνο δύο δεκαετίες ο Ραφαήλ διαμόρφωσε την πορεία της τέχνης του δυτικού πολιτισμού όπως λίγοι καλλιτέχνες πριν ή μετά. Ο Raffaello Sanzio da Urbino, πιο γνωστός απλά ως Ραφαήλ, γνωστός και ως Il divino έχει χαρακτηριστεί από τον ιστορικό της τέχνης Bernard Berenson ως ο πιο διάσημος και αγαπημένος δάσκαλος της περιόδου της Αναγέννησης. Είναι πραγματικά ένας από τους πιο επιδραστικούς και φυσικά προικισμένους ζωγράφους στην ιστορία της τέχνης που μας κληρονόμησε μια τεράστια γκάμα έργων ζωγραφικής, έργα εκπληκτικά που αντανακλούν τη λάμψη της μεγαλοφυΐας του.
Ο Ραφαήλ γεννήθηκε στο Ουρμπίνο το 1483 και πέθανε το 1520 στη Ρώμη. Οι συνθήκες του θανάτου του παραμένουν άγνωστες μέχρι σήμερα. Πέθανε από υψηλό πυρετό ή από κάποια σεξουαλικώς μεταδιδόμενη ασθένεια, αλλά πρόλαβε να εξομολογηθεί, να κοινωνήσει και να τακτοποιήσει τις υποθέσεις του. Υπαγόρευσε τη διαθήκη του, με την οποία άφησε αρκετά χρήματα για την φροντίδα της ερωμένης του. Η κηδεία του ήταν μεγαλοπρεπής και στον τάφο του είναι γραμμένο ένα δίστιχο του Πιέτρο Μπέμπο:
«Εδώ κείται ο διάσημος Ραφαήλ, από τον οποίο η Φύση φοβήθηκε μήπως κατακτηθεί όσο ζούσε και όταν πέθανε, φοβήθηκε και η ίδια μήπως πεθάνει».
Κατακτητής της απεικόνισης του νεοπλατωνικού ιδεώδους και του ανθρώπινου μεγαλείου, ο Ραφαήλ, ορφανός από 11 ετών, με ταλέντο στη ζωγραφική, έγινε πολύ νωρίς μαθητής του Περουτζίνο. Ήταν μόλις 17 ετών όταν πήρε, το 1500, τον τίτλο του Δάσκαλου. Δούλευε αδιάκοπα σε διάφορα κέντρα της βόρειας Ιταλίας, αλλά πέρασε πολύ καιρό στη Φλωρεντία, αφομοίωσε την επιρροή της φλωρεντινής τέχνης, εξελίσσοντας παράλληλα το δικό του προσωπικό ύφος. Από νωρίς, όπως μπορεί να δει κάποιος σε τοιχογραφίες στην Περούτζια η ποιότητα απεικόνισης των μορφών του είναι μνημειώδης. Όμως αυτός που τον επηρέασε καταλυτικά ήταν ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι.
Το 1508 ο Ραφαήλ εγκαταστάθηκε στη Ρώμη ως προσκεκλημένος του Πάπα Ιούλιου Β’. Ο νέος τότε Πάπας τού ανέθεσε αμέσως τις τοιχογραφίες των αιθουσών που προοριζόταν να γίνουν η ιδιωτική βιβλιοθήκη του Πάπα στο Παλάτι του Βατικανού. Έχοντας πάρει την πιο σημαντική μέχρι τότε ανάθεση ο Ραφαήλ ξεκινά να δουλεύει αδιάκοπα, στη γνωστή σήμερα ως «Αίθουσα της Υπογραφής» με το πιο μεγάλο μέχρι σήμερα αριστούργημά του τη «Σχολή των Αθηνών», τον «Παρνασσό» και την «Έριδα». Ενώ οι παπικές αναθέσεις συνεχίζονται και από τον διάδοχο του Ιούλιου Β΄, Πάπα Μέδικο Λέοντα Ι’, και με τη διακόσμηση άλλων αιθουσών, που καταγράφουν στην ουσία και σύμφωνα με τον «πατέρα» της ιστορίας της τέχνης Τζόρτζο Βαζάρι τα τελευταία έντονα και θριαμβευτικά του δώδεκα χρόνια στη Ρώμη, δουλεύοντας για δύο Πάπες και τους στενούς συνεργάτες τους, ο Ραφαήλ διατηρούσε στη Ρώμη το μεγαλύτερο, το πιο αρμονικό και αποτελεσματικό εργαστήριο της εποχής του, με περισσότερα από 50 άτομα.
Ήταν αναμφισβήτητα η μεγαλύτερη ομάδα εργαστηρίου που συστήθηκε από οποιονδήποτε ζωγράφο της «Παλαιάς Σχολής» και πολύ μεγαλύτερη από το κανονικό. Περιλάμβανε καθιερωμένους δασκάλους από άλλα μέρη της Ιταλίας, πιθανότατα σε συνεργασία με τις δικές τους ομάδες ως υπεργολάβους, καθώς και μαθητές και ταξιδιώτες ζωγράφους.
Πολλά έργα του συνεχίζονταν από τους βοηθούς του που ήταν και εκείνοι αξιοσημείωτοι ζωγράφοι. Παρόλα αυτά, ακόμα και σήμερα στα έργα του που βρίσκονται σε καλή κατάσταση διακρίνεται η ευφυΐα του στον λεπτομερή χειρισμό του χρώματος. Ο Ραφαήλ ζωγράφισε πολλά από τα έργα του σε βάση ξύλου, αλλά χρησιμοποίησε επίσης καμβά και ήταν γνωστό ότι χρησιμοποιούσε λάδια ξήρανσης όπως λινέλαιο ή έλαια καρυδιάς. Η παλέτα του ήταν πλούσια και χρησιμοποιούσε σχεδόν όλες τις τότε διαθέσιμες χρωστικές ουσίες, όπως ουλτραμαρίνα, κίτρινο του μολύβδου, καρμίνη, κιννάβαρι, ώχρα αλλά και σπάνιες μεταλλικές χρυσόσκονες και βισμούθιο.
Μια από τις πιο σημαντικές παπικές αναθέσεις του ήταν δέκα προσχέδια (σώζονται σήμερα επτά στο Μουσείο Βικτόρια και Άλμπερτ) για ταπετσαρίες με σκηνές από τη ζωή των Αγίων Πέτρου και Παύλου, που προορίζονταν για την Καπέλα Σιστίνα. Τα προσχέδια στάλθηκαν στις Βρυξέλλες για να υφανθούν στο εργαστήριο του Πίτερ Κούκε φαν Ελστ. Πιθανολογείται ότι ο Ραφαήλ είδε ολοκληρωμένη τη σειρά πριν από τον θάνατό του (πιθανότατα ολοκληρώθηκαν το 1520).
Ο Michael Levey, γράφει ότι «ο Ραφαήλ προσδίδει στις μορφές του μια εικόνα υπεράνθρωπης σαφήνειας και χάριτος σε ένα σύμπαν Ευκλείδειων βεβαιοτήτων». Η ιδεαλιστική απεικόνιση των μορφών είτε πρόκειται για θεότητες είτε για τα θρυλικά πορτρέτα που αποδίδονται στην ερωμένη του, κόρη αρτοποιού, Margherita Luti, La Velata (1512 – 1513) και La Fornarina, ενσωματώνει τα γοητευτικά χαρακτηριστικά των πορτρέτων του με την έμφυτη sprezzatura του Ραφαήλ, μια «ατημέλητη» κυριαρχία της χάρης.
Παρόλο που τα αριστουργηματικά του έργα «κλέβουν την παράσταση», ο τρόπος με τον οποίο ο Ραφαήλ σχεδίαζε αλλά και ανέπτυξε πρωτοποριακά το σχέδιο ήταν αξιοσημείωτος και παραδειγματικός. Δεν είναι τυχαίο ότι θεωρείται ένας από τους καλύτερους σχεδιαστές στην ιστορία της δυτικής τέχνης. Σχεδίαζε για να τελειοποιήσει τις πόζες και τις συνθέσεις του πολύ περισσότερο από κάθε άλλο ζωγράφο της εποχής του όπως μαρτυρούν τα σχέδια που σώθηκαν. «Ο Ραφαήλ ήταν τόσο πλούσιος σε ευρηματικότητα, ήθελε πάντα με τέσσερις ή έξι τρόπους να παρουσιάσει μια αφήγηση, ο καθένας διαφορετικός από τους υπόλοιπους, και όλοι τους γεμάτοι χάρη και καλοδουλεμένοι», έγραψε ένας σύγχρονός του συγγραφέας. Μάλιστα σε πολλά μεταγενέστερα έργα του εργαστηρίου του, τα σχέδια είναι συχνά πολύ πιο ελκυστικά από τα έργα ζωγραφικής. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ήταν ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που χρησιμοποίησαν γυναικεία μοντέλα για προπαρασκευαστικά σχέδια.
Πεντακόσια χρόνια από τον θάνατό του η ανθρωπότητα τιμά έναν καλλιτέχνη με αξεπέραστο αποτύπωμα, ένα δάσκαλο που μαθητές, ακαδημίες, ζωγράφοι, σχολές και ιστορικοί τέχνης μελετούν αδιάλειπτα.
