Anser: «Το hip hop ως κουλτούρα δεν υπάρχει πια»

Γνωστός στη hip hop σκηνή ως Anser, με μία πορεία στη μουσική πάνω από 15 χρόνια και με την πεποίθηση ότι δουλεύει σε επαγγελματικά πρότυπα χωρίς να είναι επαγγελματίας. Στο φόντο των στίχων του πάντα ο τόπος του, η Σπάρτη. Ο Anser, (σ.σ. Γιάννης Γιαννακόπουλος) όταν ξεκίνησε να ακούει hip hop του έκανε εντύπωση που οι περισσότεροι δεν άκουγαν. Τα τελευταία χρόνια δεν θεωρεί ότι το hip hop έγινε μόδα, απλώς έφτασε στα αυτιά των πολλών. Με το βλέμμα στο 2021, σχεδιάζοντας να κυκλοφορήσει το νέο του δίσκο και με την ελπίδα να επιστρέψει live σύντομα υπό κανονικές συνθήκες, νιώθει ότι βρίσκεται μουσικά σε μία «φάση ενηλικίωσης». Δηλώνει περήφανος που «δεν έβλαψε κανέναν για να ανέβει», ενώ κάθε βράδυ κάνει «προσευχές να μην ξεχάσει από πού έρχεται, τι έλεγε χθες». Παρά την πολύχρονη πορεία του στην ανεξάρτητη μουσική, παραδέχεται ότι ακόμα ψάχνει τον τρόπο για να πει αυτά που θέλει.

Πώς σε βρίσκει το δεύτερο lockdown; Είσαι σε δημιουργική φάση; Πότε ήταν το τελευταίο σου live πριν την καραντίνα;

Μένω στη Σπάρτη τα τελευταία 10 χρόνια μόνιμα. Επειδή ασχολούμαι με τα γεωργικά, με χωράφια κ.λ.π, βρίσκομαι σε μία καθημερινή κίνηση. Από εκεί και πέρα οι διαφορές είναι η απαγόρευση κυκλοφορίας και ότι είμαστε από νωρίς στο σπίτι.

Το τελευταίο live έγινε στην Κύπρο 2 Φεβρουαρίου. Στην Αθήνα έχω να παίξω ένα χρόνο. Τώρα αυτή η απομόνωση δεν έχει λειτουργήσει σε μένα τόσο καλά. Έχω χαθεί εντελώς από την επαφή με τη μουσική και το τελευταίο διάστημα δεν γράφω πολύ. Με έβγαλε τελείως εκτός ρυθμού, γιατί είχα συνέχεια συναυλίες. Σχεδόν κάθε σαββατοκύριακο έφευγα, πήγαινα κάπου, ερχόμουν σε επαφή με τον κόσμο. Καλώς ή κακώς επειδή είμαι και λίγο απομονωμένος εδώ που μένω -στο νότιο άκρο της ηπειρωτικής Ελλάδας- με έχει επηρεάσει πάρα πολύ όλο αυτό και μου έχει λείψει ιδιαίτερα, σε βαθμό που δεν ξέρω πώς θα είμαστε όλοι εμείς, όταν ξανανοίξουν οι συναυλίες.

Σε αυτή τη δύσκολη φάση έβγαλες καινούργιο κομμάτι με τίτλο «Χαμαρέτου», το οποίο έχει ήδη 1 εκατομμύριο views στο YouTube.

Το κομμάτι βγήκε 31 Αυγούστου. Το video clip είναι όλο γυρισμένο στη Σπάρτη. Τα μέρη που έχουμε χρησιμοποιήσει είναι η κορυφή του Ταϋγέτου, η είσοδος της πόλης -είναι η γέφυρα του Ευρώτα- και μία καλύβα στον Ταΰγετο ενός φίλου, που είναι απομονωμένη στο δάσος και εκεί έχει γυριστεί ένα μεγάλο μέρος του video. Γενικά καλά έχει πάει. Νομίζω ότι αυτή τη στιγμή, στην κατάσταση που βρισκόμαστε, η μουσική είναι από τις ωραίες παρενθέσεις που υπάρχουν. Στην ουσία είναι μία συνέχεια όλων των προηγούμενων. Με την έννοια ότι ο προηγούμενος δίσκος ακούστηκε, οπότε ένα κομμάτι τώρα έφερε πολύ παραπάνω κόσμο απ’ ότι είχαν φέρει αρχικά τα πρώτα μου κομμάτια.

Στο στίχο λες «Πια προσέχω τι γράφω με ακούνε παιδιά… εκεί έξω μ’ ακούνε τα ανίψια μου, φίλοι απ’ την παλιά γειτονιά…». Όντως προσέχεις τι γράφεις πια; Έχει αλλάξει αυτό συγκριτικά με παλαιότερα; Έχεις αυτό το αίσθημα της ευθύνης;

Δεν θα το πω ευθύνη ακριβώς. Σίγουρα έχει συναίσθημα ευθύνης. Πριν κάποια χρόνια εγώ έγραφα ένα κομμάτι και δεν με ενδιέφερε να μην πω αυτό, να μην πω το άλλο. Πλέον όντως ακούνε παιδιά. Οπότε αυτό το πράγμα έχω νιώσει ότι με κλειδώνει πολλές φορές. Δεν μπορώ να σου πω ότι είναι κανόνας, αλλά κάποια πράγματα όντως τα έχω ξανασκεφτεί για να τα γράψω και τα φιλτράρω περισσότερο απ’ ότι παλιά.

Ποια είναι τα μελλοντικά σου μουσικά σχέδια;

Έχω στο πλάνο μου μέσα στο ‘21 να βγει ο νέος μου δίσκος. Λογικά και αυτόν τον δίσκο θα τον κάνουμε μαζί με τον Eversor. Έχουμε ξεκινήσει να δουλεύουμε κομμάτια. Θα προσπαθήσω να είναι λίγο μετά το καλοκαίρι, αν όλα πάνε καλά. Μέχρι τότε σίγουρα θα κυκλοφορήσω δύο κομμάτια. Αυτά είναι τα πλάνα μου. Από εκεί και πέρα περιμένουμε τους επόμενους μήνες, πώς θα κινηθούν τα πράγματα σε συναυλιακό κομμάτι. Αυτό είναι που μας «καίει», γιατί μας έχει λείψει αρκετά.

Τις συνεργασίες σου τις επιλέγεις με βάση τον άνθρωπο ή τον καλλιτέχνη;

Γενικά δεν έχω κάνει πολλές. Με όσους έχω κάνει είναι όλοι φίλοι μου. Δεν θα έκανα μία συνεργασία με κάποιον μόνο και μόνο επειδή ακούω απλά τη μουσική του. Γι’ αυτό δεν κάνω και πολλές συνεργασίες. Επειδή το ραπ είναι μουσική στην οποία αυτός που ραπάρει γράφει και τους στίχους, στο 90% των περιπτώσεων συνάδει κατά πολύ ο στίχος με την προσωπικότητα και τον τρόπο σκέψης. Νομίζω φαίνεται αυτό και ειδικά για ανθρώπους που είναι πολλά χρόνια. Αν δεν φαίνεται, τουλάχιστον δεν μπορεί να κρυφτεί.

Το τελευταίο άλμπουμ σου, το «Άδυτο» (2019), βάσει τίτλου εκφράζει κάτι βαθύ και ανεξερεύνητο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι μουσικά έχεις περάσει σε μια «φάση ενηλικίωσης», κατά την οποία έρχεσαι σε επαφή με κομμάτια του εαυτού σου που πριν δεν είχες αγγίξει;

Ναι και εγώ νομίζω αυτό ένιωσα ακούγοντας τον δίσκο. Τουλάχιστον για μένα αυτό φαίνεται. Νομίζω ότι όταν περνάς μία συγκεκριμένη ηλικία κάνεις μια στροφή, βλέπεις τα πράγματα διαφορετικά. Έχεις ζήσει πολύ περισσότερα πράγματα απ’ όταν ήσουν 26 και έχεις έναν πιο ώριμο τρόπο να τα μεταφέρεις, να τα γράψεις και να τα αναλύσεις. Ακούγοντας αυτό τον δίσκο και εγώ σαν πόρισμα έβγαλα ότι μεγάλωσα, τουλάχιστον πνευματικά.

Στο κομμάτι σου «Θα μείνει για πάντα» λες σε ένα στίχο «Γιατί προτού ανεβώ στη σκηνή πάντα κοίταζα πίσω και όταν δεν ήταν εκεί, η ψυχή μου μισή και δεν ήθελα καν να το ζήσω». Όντως ισχύει αυτό;

Ναι συμβαίνει. Θέλεις να είναι εκεί οι δικοί σου. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ στις μεγάλες συναυλίες να είμαι εγώ και άλλος ένας στα παρασκήνια και να βγαίνουμε να παίξουμε. Στην ουσία η συναυλία είναι κάτι σαν γιορτή για μας. Οπότε είναι σαν να είσαι στη γιορτή σου μόνος σου ή σαν να κάνεις τα γενέθλια σου μόνος σου. Δεν είναι το ίδιο.

Στο κομμάτι σου «Ίδιες προσευχές» λες «Προσευχές μην ξεχάσω από πού έρχομαι, τι έλεγα χθες». Αυτό το είχες στο μυαλό σου ως οδηγό από τότε που ξεκινούσες;

Λες να μην ξεχάσω από πού έρχομαι… Πρέπει όλη η πορεία σου να είναι μία αλυσίδα που κάθε καινούργια σου δουλειά, κάθε σου κομμάτι να είναι ένας κρίκος σε αυτή την αλυσίδα. Αυτό έρχεται και πιο μετά που λέει το κομμάτι «και φοβάμαι μη γίνουμε μόδα, μην κάνουμε αυτά που γελάγαμε». Ξεκινώντας από κάπου και τώρα που υπάρχει μεγαλύτερη απήχηση σε αυτό που κάνουμε… ότι πρέπει να θυμόμαστε τι λέγαμε, ποιοι ήμασταν, ποιοι μας έφεραν εδώ που είμαστε. Και όχι όταν δούμε ότι αυτό που κάνουμε πηγαίνει καλά, να κοιτάξουμε πώς θα γίνει ακόμα καλύτερο και ακόμα μεγαλύτερο ξεχνώντας το παρελθόν.

Όταν ξεκινήσαμε εμείς δίναμε τη μουσική μας δωρεάν μέσω internet. Υπήρχαν δισκογραφικές ακόμα, και είπαμε ότι εμείς θα κάνουμε αυτό. Η μουσική μας θα δίνεται μέσω του ίντερνετ, δωρεάν και τέλος. Δεν θα πάμε σε κάποια δισκογραφική. Ό,τι είναι να κάνουμε θα το κάνουμε μόνοι μας και κρατάμε αυτή τη γραμμή. Όχι σαν κόλπο marketing. Την κρατάμε, γιατί αυτό θέλουμε. Κάνουμε ανεξάρτητη μουσική. Σε οτιδήποτε κάνουμε, από τα video clip, μέχρι τον τελευταίο στίχο που θα γράψουμε, μέχρι το πανό που θα είναι στη συναυλία μας, είπαμε ότι για όλα θα αποφασίζουμε εμείς.

Το γεγονός ότι η μουσική, παρόλο που ασχολείσαι χρόνια επαγγελματικά, δεν είναι η βασική σου δουλειά πιστεύεις ότι σε έχει βοηθήσει; Αν ναι πώς;

Είναι πολύ σημαντικό γιατί με αφήνει ελεύθερο, δεν μου βάζει χρονοδιαγράμματα. Δεν θα ήθελα και ποτέ να το δω σαν δουλειά, να πω ότι εγώ βιοπορίζομαι από τη μουσική, γιατί θα με πίεζε πολύ και στο δημιουργικό κομμάτι. Θεωρώ γενικά ότι δουλεύω σε επαγγελματικά πρότυπα χωρίς να είμαι επαγγελματίας. Από την άλλη, πιστεύω ότι είναι καλό γιατί όταν δουλεύεις βρίσκεσαι σε μία άλλη ροή της ζωής σου, εμπλέκεσαι με άλλες κοινωνικές ομάδες, άλλους ανθρώπους. Όλα αυτά που παίρνω, όλες αυτές οι εικόνες είναι και εικόνες που τις περνάω μέσα από τη μουσική μου. Νομίζω ότι δεν θα τις είχα, αν η δουλειά μου ήταν η μουσική.

Κάποιος που δεν σε γνωρίζει, με ένα γρήγορο search στο internet τα πρώτα που θα δει θα είναι τα εξής: Τα σχόλια από το κοινό και τους συναδέλφους σου για τις συλλαβές που «πιάνεις» το δευτερόλεπτο (το λεγόμενο “flow” ), τα εκατομμύρια views στο ΥouΤube και τα sold out live. Για ποιο απ’ όλα αισθάνεσαι πιο χαρούμενος-περήφανος;

Περήφανος δεν θα ήμουν για κανένα από τα τρία. Θα σου έλεγα ότι είμαι περήφανος για τη συνολική πορεία. Όλα αυτά τα χρόνια έκανα αυτό που ήθελα, δεν χρειάστηκε να αλλάξω πράγματα. Ακούω τα παλιά μου κομμάτια και είμαι χαρούμενος. Όσο και να γύρισα πίσω δεν βρήκα ποτέ πράγματα που θα ήθελα να αλλάξω, βρήκα πολλά που θα ήθελα να τα ξαναγράψω. Αν ακούσεις το «Νους Ιθύνων» (”Flowroyal”, 2013) αυτό που λέει ότι «δεν έκραξα, δεν έβλαψα κανένα για να ανέβω». Ό,τι πέτυχα θεωρώ ότι το πέτυχα με την ποιότητα της μουσικής μου και δεν το πέτυχα ούτε με δισκογραφικές, ούτε με εταιρείες, ούτε με φίλους, ούτε με managers, ούτε με λεφτά, ούτε με τίποτα. Τα υπόλοιπα τρία είναι το κερασάκι στην τούρτα. Δεν θα ήθελα να κάνω live σήμερα και να μην έχω κόσμο. Θα με στεναχωρούσε. Αλλά δεν θα σου πω ότι επειδή μάζεψα τόσο κόσμο σε ένα, δύο live, είμαι περήφανος γι’ αυτό. Ή δεν είμαι και ιδιαίτερα περήφανος που ένα κομμάτι μου έχει 3 εκατομμύρια views ή 4. Υπάρχουν άλλα πράγματα που με συγκινούν περισσότερο. Αλλά και αυτά είναι απαραίτητα για να σου δώσουν την επιβράβευση στην προσπάθεια σου. Δεν θέλω να τα μειώσω. Είναι απαραίτητα για να σου δώσουν δύναμη να συνεχίσεις.

Αν ξεκινούσες τώρα; Τι θα άλλαζε στην πορεία σου θεωρείς; Θα ξεκινούσες τώρα αν ήσουν 18 χρονών για παράδειγμα;

Λογικά θα ξεκινούσα. Ίσα ίσα είναι και πιο «εύκολο» να το κάνεις. Έχεις περισσότερες πληροφορίες για αυτό, οπότε θα εξελισσόμουν και πιο γρήγορα. Βέβαια όσο διευκολύνει τα πράγματα, άλλο τόσο τα δυσκολεύει συγχρόνως. Όσο πιο πολλοί υπάρχουν, όσο πιο πολύ υλικό βγαίνει, τόσο πιο δύσκολο είναι το να ανέβεις, το να ακουστείς εσύ. Σε πιο παλιές εποχές έναν μέτριο ράπερ μπορούσαμε να του δώσουμε χώρο και να τον ακούσουμε. Επειδή ήταν μέτριος και τότε υπήρχε το κακό. Πλέον έχει ανέβει το επίπεδο.

Το hip hop ως κουλτούρα με τον τρόπο που ξεκίνησε, θεωρείς ότι συνεχίζει να υφίσταται;

Όχι δεν υπάρχει πλέον. Και δεν φταίει η μουσική για αυτό. Τα υπόλοιπα στοιχεία του hip hop έφυγαν από τη μουσική. Το DJing, το breakdance, το graffiti. Επειδή έβαφα και εγώ παλιά και το έβλεπα τουλάχιστον στην Ελλάδα. Και στο εξωτερικό κάπως έτσι γινόταν, όχι όμως τόσο έντονα. Οι πιο πολλοί γκραφιτάδες δεν άκουγαν hip hop. Ή δεν έβλεπες πολλούς που χορεύουν break να στηρίζουν ιδιαίτερα το ελληνικό hip hop. Νομίζω έχει σπάσει, δεν υφίσταται πλέον. Έχει σπάσει αυτή η σύνδεση. Έχει εξελιχθεί κάθε στοιχείο προς μια δική του κατεύθυνση. Αλλού έχει πάει η μουσική. Προς άλλη κατεύθυνση έχει πάει το graffiti, έχει πάει προς το street art. Το breakdance έχει γίνει πιο mainstream. Και το DJing… δεν ξέρω πλέον στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό κατά πόσο βγαίνουν καινούργιοι hip hop Djs, όπως έβγαιναν παλιά.

Αν είχες μπροστά σου έναν άνθρωπο που δεν έχει ξανακούσει hip hop θα τον συμβούλευες να ακούσει; Και αν ναι γιατί;

Σαφώς. Όταν εγώ ξεκίνησα να ακούω hip hop μου έκανε εντύπωση γιατί ο κόσμος δεν ακούει hip hop. Έλεγα: «Είναι δυνατόν να βάζεις σε κάποιον αυτά τα κομμάτια, που λένε μέσα για αυτά τα πράγματα και να μην τα ακούει;». Μου φαινόταν περίεργο. Θυμάμαι τότε στη Σπάρτη, αγοράζαμε τα CD και τα βάζαμε σε φίλους μας οι οποίοι άκουγαν rock ή ελληνικά και έβλεπες ότι ο ένας δεν καταλάβαινε τι έλεγε, του φαινόταν ξένο. Πλέον το hip hop έχει φτάσει στα αυτιά του κόσμου, το έχει συνηθίσει και του δίνει σημασία και γι’ αυτό ακούει τόσος πολύς κόσμος. Δεν θεωρώ ότι το hip hop έγινε μόδα. Το hip hop απλά έφτασε στα αυτιά των πολλών. Δεν ακούνε hip hop κάποιοι επειδή ακούνε οι πολλοί, απλά έφτασε στα αυτιά τους και κατάλαβαν ότι είναι μία πολύ ωραία μουσική για να την ακούσουν. Αν δεν υπήρχε το ΥouΤube δεν θα μπορούσε ο κόσμος να έρθει σε επαφή με αυτή τη μουσική τόσο εύκολα. Παλιά έπρεπε να μπει σε sites να κατεβάσει τους δίσκους. Τώρα εκεί που είναι στο ΥouΤube μπορεί να πέσει πάνω σε ένα κομμάτι.

Πριν λίγο καιρό ήρθε μία απόφαση που περιμέναμε χρόνια. Για τον Παύλο Φύσσα και την καταδίκη της Χ.Α. ως εγκληματική οργάνωση. Είσαι σε αυτούς που συμμετέχουν στα φεστιβάλ στη μνήμη του Παύλου και που υπέγραψαν την επιστολή κατά της εισαγγελικής πρότασης πριν γίνει η δίκη. Με την απόφαση ήρθε μία δικαίωση πιστεύεις;

Για την οικογένεια του Παύλου νομίζω δεν υπάρχει δικαίωση. Δεν θα το έβλεπα σαν δικαίωση. Είναι μία δικαίωση για τους αγώνες των ανθρώπων του, των φίλων του τόσα χρόνια. Ένα ναζιστικό κόμμα μπήκε στη φυλακή. Είναι πολύ σημαντικό αυτό. Αν δεν υπήρχε ο Παύλος και η δολοφονία του, η Χρυσή Αυγή τώρα θα ήταν σε πολύ υψηλά ποσοστά στην Ελλάδα. Θεωρώ ότι είναι μία νίκη, γιατί ο Παύλος κατάφερε και τους «γκρέμισε» στην ουσία.

Θέλω να κλείσουμε με μια συνθήκη – αναφορά στο κομμάτι σου «Τελευταία παράσταση απόψε» από το τελευταίο album. Αν σου έλεγα ότι είναι η «τελευταία σου παράσταση απόψε», το τελευταίο σου live ή η τελευταία φορά που μπαίνεις στο στούντιο, πώς θα ένιωθες; Έχεις πει όσα ήθελες να πεις;

Κοίταξε επειδή το έχω σκεφτεί και μάλιστα είπες «τελευταία παράσταση», πάντα σκεφτόμουν ότι το τελευταίο μου live θα το πω έτσι. Το έχω σκεφτεί από τώρα ότι θα λέγεται έτσι. Νομίζω ότι δεν έχω πει όλα αυτά που θέλω να πω ακόμα. Νομίζω ότι δεν έχω πει καν τα μισά από αυτά που νιώθω ότι μπορώ να πω. Ακόμα κάπως ψάχνω τον τρόπο για να πω αυτά που θέλω. Θα τον βρω.