Αερηδες: ο πρωτος μετεωρολογικος σταθμος στον κοσμο, ανοιξε τις πορτες του
Η ιστορία και σπάνια σχέδια του Πύργου των Αέρηδων στην Πλάκα
Άνοιξε για το κοινό, έπειτα από τις εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης, το Ωρολόγιο του Κυρρήστου -Πύργος των Ανέμων ή Πύργος των Αέρηδων– στις παρυφές της Ρωμαϊκής Αγοράς στην Πλάκα της Αθήνας. Εδώ και καιρό είχαν ήδη απομακρυνθεί τα καλύμματα από τα μοναδικά ανάγλυφα στο εξωτερικό του οκταγωνικού πύργου, χαρίζοντας ξανά σε Αθηναίους και επισκέπτες την ομορφιά των οκτώ ανέμων που απεικονίζονται προσωποποιημένοι.

Η Ρωμαϊκή Αγορά και το Υδραυλικό Ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου (Πύργος των Αέρηδων) από τα νοτιοανατολικά, 1923
Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και έγιναν εξειδικευμένες εργασίες από το μόνιμο προσωπικό συντήρησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών, στο εσωτερικό του μνημείου. Οι δημοφιλείς «Αέρηδες» όπως συνηθίζεται να αποκαλούνται είναι κτίριο του τέλους του 1ου αι. π.Χ. Η επίσημη ονομασία του είναι Ωρολόγιον του Κυρρήστου και θεωρείται πως το ανήγειρε ο Ανδρόνικος ο Κυρρήστης (ή Κύρρηστος), Έλληνας αστρονόμος από την Κύρρο της Μακεδονίας (ή Μακεδονικής Συρίας).
Το εντυπωσιακό μαρμάρινο κτίριο βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες της Ακρόπολης, στο χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς, είναι κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο και κάθε πλευρά του έχει μήκος 3,20 μέτρα και συνολικό ύψος 12 μέτρα, δεν έχει κίονες, ενώ στις ισάριθμες μετόπες του φέρονται ανάγλυφοι οι οκτώ κύριοι άνεμοι, από τους οποίους παίρνει τη λαϊκή ονομασία του. Έχει δυο θύρες, μια προς βορρά και μια προς τη δύση και η στέγη του είναι κωνική κεραμοσκεπής. Στη νότια πλευρά φέρει ένα ημικυλινδρικό πρόσκτισμα μικρότερου ύψους ενώ στη ΒΑ και ΒΔ πλευρά φέρει από ένα πρόπυλο με δύο αντιτακτούς κίονες έκαστο.
Το μνημείο εντυπωσίασε περιηγητές και ιστορικούς τόσο για την κατασκευή του όσο και για την επιστημονική του χρήση. Το αποκαλούσαν Πύργο των Ανέμων ή Ναό του Αιόλου, το έχουν περιγράψει με πολλές λεπτομέρειες και το έχουν κατατάξει σε δυο ρυθμούς. Το εξωτερικό του λόγω των κιόνων ανήκει στον κορινθιακό ρυθμό ενώ το εσωτερικό του στο δωρικό. Εκτός από μετεωρολογικός ήταν και ωρομετρικός σταθμός και για τον υπολογισμό της ώρας σε ανήλιες ημέρες υπήρχε μέσα στο κτίσμα ιδιαίτερη εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού. Θεωρείται ότι ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγουμένων κατασκευαστών ρολογιού, όπως του Αρχιμήδη, του Κτησίβιου και του Φίλωνα.
Οι ωραίοι φτερωτοί άνεμοι είναι το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό των Αέρηδων. Πετούν ανάγλυφοι, με χαραγμένο το όνομά τους σε καθεμιά από τις οκτώ πλευρές του πύργου και ο καθένας φέρει ένα ιδιαίτερο σύμβολο. Είναι ο Βορρέας (βόρειος), ο Καικίας (βορειοανατολικός), ο Απηλιώτης (ανατολικός), ο Εύρος (νοτιοανατολικός), ο Νότος (νότιος), ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), ο Ζέφυρος (δυτικός), και ο Σκίρων (βορειοδυτικός).
Ένας ορειχάλκινος Τρίτωνας κοσμούσε ως ανεμοδείχτης την κορυφή της στέγης δείχνοντας την κατεύθυνση του ανέμου.
Η ιστορική του διαδρομή συνδέθηκε με τη χριστιανική θρησκεία, καθώς στα πρωτοχριστιανικά χρόνια χρησιμοποιήθηκε σαν καμπαναριό βυζαντινής εκκλησίας, ενώ σε μια περιγραφή του περιηγητή Κυριακού Αγκωνίτη περιγράφεται ως ναός του Αιόλου. Στη συνέχεια μετατράπηκε σε τεκέ (μουσουλμανικό μοναστήρι) και δερβίσηδες από διάφορες περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας εγκαταστάθηκαν εκεί. Οι δερβίσηδες ήταν αυτοί που σύμφωνα με μια εκδοχή έσωσαν το μνημείο από τις αρπακτικές διαθέσεις Ευρωπαίων αρχαιολατρών.

Το υδραυλικό ωρολόγιο του Ανδρονίκου Κυρρήστου με την Ακρόπολη στο βάθος. Η μορφή με τα μακριά μαλλιά που στέκεται μπροστά στην πόρτα του μνημείου με γυρισμένη την πλάτη είναι ο Σεΐχ Μουσταφά, επικεφαλής των στροβιλιζόμενων δερβίσηδων που χρησιμοποιούσαν το μνημείο ως τεκέ. Απεικονίζεται επίσης κυρία της υψηλής κοινωνίας που κάνει περίπατο μαζί με τις κόρες και την υπηρέτριά της
Όταν το 1821 η Αθήνα καταλήφθηκε από τους Έλληνες συμπεριελήφθη στις αρχαιότητες και στους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας. Ανασκάφηκε πλήρως κατά τον 19ο αιώνα από την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία. Έδωσε το όνομά του στη συνοικία που αναπτύχθηκε γύρω του και είναι ακόμα και σήμερα ένα από τα πιο γραφικά σημεία της παλιάς Αθήνας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ 2 ΣΧΟΛΙΑ
Ματίνα Παγκάλου
Σεπτεμβρίου 01, 2016 at 9:16 pm
Λαμβάνώ ανελλειπώς τα newsletters σας και θα ήθελα να σας ευχαριστήσω ειλικρινά για το πολύ αξιόλογο έργο σας.
Ωστόσο, τυχαίνει να είμαι συντηρήτρια αρχαιοτήτων και θα ήθελα απλά να επισημάνω το εξης:
Το έργο της συντήρησης και αποκατάστασης του μνημείου των Αέρηδων δεν πραγματοποίθηκε από το μόνιμο προσωπικό συντήρησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αθηνών, όπως αναφέρετε, αλλά από έκτακτους συμβασιούχους συντηρητές ορισμένου χρόνου που εργάζονται για το Υπ. Πολιτισμού υπό την επίβλεψη και την καθοδήγηση του μόνιμου προσωπικού. Όπως άλλωστε συμβαίνει με την πλειονότητα -αν όχι το σύνολο- των έργων που αναλαμβάνει το Υπουργείο.
Κι επειδή καθώς φαίνεται στην παράλογη χώρα μας οι έκτακτοι συμβασιούχοι δεν πληρούν πάγιες και διαρκείς ανάγκες ώστε να αξιωθούν με μια σχέση εργασίας αορίστου χρόνου, κι ας περιπλανώνται για χρόνια ανά τη χώρα με συμβάσεις ορισμένου (βλ. ελαχίστου) χρόνου, το ελάχιστο που οφείλουμε να κάνουμε είναι να ακριβολογούμε, αναγωρίζοντας τουλάχιστον το έργο που παράγουν κι ας αποδόσουμε επιτέλους τα του Καίσαρα τω Καίσαρι..
Αργυρώ Μποζώνη
Σεπτεμβρίου 05, 2016 at 5:27 pm
Αγαπητή κυρία Παγκάλου, ευχαριστούμε για τα καλά σας λόγια. Στην παράγραφο περί του προσωπικού που έκανε την αποκατάσταση, πηγή μας είναι το δελτίο τύπου του Υπουργείου Πολιτισμού. Ίσως οι συμβασιούχοι θα έπερεπε να απευθυνθούν στο Υπουργείο για να αποκαταστήσει τους εργαζόμενους και να “ακριβολογήσει” στο δελτίο τύπου του.