Πώς ζούσαν στην Αθήνα πριν από εκατό χρόνια; Πώς περνούσαν το Πάσχα και τις γιορτές, από πού ψώνιζαν και τι έτρωγαν, ήταν πλούσιοι ή φτωχοί, πώς ήταν τα σπίτια τους; Μπορεί κοιτάζοντας την πόλη να μη σας περνούν αυτές οι ερωτήσεις από το μυαλό, όμως η ασφυκτικά χτισμένη πρωτεύουσα ήταν ένα άνυδρο, χωρίς βλάστηση μέρος, όταν έφτασε εδώ το 1915 ο Γαλλικός στρατός, συγκεκριμένα η περίφημη Στρατιά της Ανατολής. Παρά την αρχική ουδετερότητα της Ελλάδας στον A΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, Γαλλοαγγλικά στρατεύματα της Αντάντ (Entente) είχαν αποβιβαστεί στη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του 1915 και είχαν συγκροτήσει την Στρατιά της Ανατολής.

Βρισκόμαστε στην αρχή του «Εθνικού Διχασμού». Η Ελλάδα σύντομα θα διαιρεθεί και επισήμως στην Κυβέρνηση των Αθηνών υπό τον βασιλιά Κωνσταντίνο και στην Προσωρινή Κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ένθερμο υποστηρικτή των Συμμάχων. Ο «Εθνικός Διχασμός» κορυφώθηκε το 1916, με τον ναυτικό αποκλεισμό που επέβαλαν οι Σύμμαχοι στην «Παλαιά Ελλάδα» προκειμένου να υποχωρήσει ο Κωνσταντίνος, καθώς και με την σύγκρουση μεταξύ των Συμμάχων και μονάδων του τακτικού στρατού και παραστρατιωτικών οργανώσεων. Η σύγκρουση αυτή έμεινε γνωστή ως «Τα Νοεμβριανά». Με την εξαίρεση των «Νοεμβριανών», το επίκεντρο των στρατιωτικών εξελίξεων βρισκόταν στην βόρεια Ελλάδα.

Ωστόσο, στη διάρκεια του 1917, η Φωτογραφική Υπηρεσία της Στρατιάς της Ανατολής πραγματοποίησε τις περισσότερες φωτογραφικές λήψεις της στην Αθήνα. Είναι ενδεικτικό ότι -σύμφωνα με τα αρχεία της Médiathèque de l’Architecture et du Patrimoine- για το έτος 1917, υπάρχουν 505 φωτογραφίες από την Αθήνα και μόλις 149 από την Θεσσαλονίκη. Το 1917 ήταν εξάλλου μια μεταβατική και κομβική χρονιά για την Ελλάδα: ύστερα από έντονες εσωτερικές πολιτικές και διπλωματικές ζυμώσεις, τον Ιούνιο του 1917 οι Σύμμαχοι της Αντάντ συνόδευσαν τον Βενιζέλο στην Αθήνα, απέπεμψαν τον Κωνσταντίνο και η χώρα εισήλθε στον πόλεμο. Πρόκειται για σπάνιες πτυχές και εικόνες της πόλης, οι οποίες έχουν με την πάροδο του χρόνου λησμονηθεί ή χαθεί.

Ανακαλύπτει κανείς συνοικίες που εξαφανίστηκαν λόγω πολεοδομικών αλλαγών ή και αρχαιολογικών ανασκαφών, το τοπίο πριν από την εντατική αστικοποίηση και πολεοδόμηση που θα ακολουθήσει λόγω της άφιξης των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής, ένα αρχιτεκτονικό σύνολο στο οποίο δεσπόζει ακόμη ο νεοκλασικισμός, πριν από το μπετόν ή και την έντονη στροφή προς το Βυζάντιο.

Η φωτογραφική ματιά των Γάλλων στρατιωτών επικεντρώθηκε, ευνόητα και στον ανθρώπινο παράγοντα. Σκηνές του δρόμου προβάλλουν την –ενίοτε δραματική– ζώσα πραγματικότητα έχοντας ως «σκηνικό βάθους» τυχαίες απόψεις του αστικού τοπίου, τόσο στο κέντρο της πόλης όσο και σε όμορες προς αυτό γειτονιές.

Μεγάλη Παρασκευή. Νεαρό αγόρι στην απόληξη της οδού Λυκαβηττού Vendredi saint. Jeune garçon à la fin de la rue du Lycabette Good Friday. Young boy at the end of Lycabettus Street 13.4.1917 Opérateur C, Pierre Machard © Min.de la culture(France)/MAP/Diffusion RMN-GP

Μεγάλη Παρασκευή. Νεαρό αγόρι στην απόληξη της οδού Λυκαβηττού, 13.4.1917 – Opérateur C, Pierre Machard © Min.de la culture(France)/MAP/Diffusion RMN-GP

Μια σειρά από τα σπάνια και εξαιρετικά διαφωτιστικά φωτογραφικά ντοκουμέντα αποτελούν το σώμα της έκθεσης αφιερωμένης στην Αθήνα του 1917 που προέρχεται από την φωτογραφική υπηρεσία του συμμαχικού εκστρατευτικού σώματος. Οι φωτογραφίες της έκθεσης αποτελούν έργο της Φωτογραφικής και Κινηματογραφικής υπηρεσίας του στρατού (Section photographique et cinématographique de l’armée, SPCA). Η υπηρεσία αυτή συστάθηκε τον Ιανουάριο του 1917 με την συγχώνευση της Φωτογραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Section photographique de l’armée, SPA) και της Κινηματογραφικής Υπηρεσίας Στρατού (Section cinématographique de l’armée, SCA), ενώ, συγχρόνως, οι στρατιωτικές αρχές επέβαλαν οι φωτογράφοι να είναι υποχρεωτικά στρατιώτες. Στόχος της υπηρεσίας ήταν να αντιταχθεί στην γερμανική προπαγάνδα πολέμου και να καταρτίσει ένα αρχείο για τον ιστορικό του μέλλοντος.

Η έκθεση, την οποία διοργανώνει η Γαλλική Σχολή Αθηνών σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138), βλέπει την Αθήνα του 1917 μέσα από τη ματιά και τις αναζητήσεις αυτών των ξένων στρατιωτών, ενώ προσπαθεί να εντοπίσει και να αναδείξει τα σημεία εκείνα που τους κέντρισαν το ενδιαφέρον και αποτέλεσαν βασική πηγή έμπνευσης.

Opérateur C, Pierre Machard Πλανόδιος πωλητής σταφυλιών, οδός Καραϊσκάκη, Ψυρή Vendeur ambulant de raisins, rue Karaiskaki, Psyrri Grape vendor on Karaiskaki Street, Psiri © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Πλανόδιος πωλητής σταφυλιών, οδός Καραϊσκάκη, Ψυρρή © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Πωλητές υποδημάτων, οδός Πανδρόσου. Στο βάθος το τζαμί Δισδαράκη Vendeurs de chaussures, rue Pandrossou. Αu fond, la mosquée Disdaraki Shoe sellers on Pandrossou Street. In the background, the Tzisdarakis Mosque © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Πωλητές υποδημάτων, οδός Πανδρόσου. Στο βάθος το τζαμί Δισδαράκη  © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Άποψη της οδού Φλέσσα προς την οδό Αδριανού. Στο βάθος ο Λυκαβηττός Vue de la rue Flessa vers la rue Adrianou. Au fond le Lycabette View of Flessa Street towards Adrianou Street. In the background, Mount Lycabettus © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Άποψη της οδού Φλέσσα προς την οδό Αδριανού. Στο βάθος ο Λυκαβηττός © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Κοπάδι ζώων μπροστά από τον ναό του Ηφαίστου Troupeau de bétail devant le temple d’Hephaistos A herd of cattle in front of the Temple of Hephaestus © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Κοπάδι ζώων μπροστά από τον ναό του Ηφαίστου  © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Νεαρή κοπέλα στα Αναφιώτικα Jeune femme à Anafiotika Young woman in Anafiotika © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Νεαρή κοπέλα στα Αναφιώτικα  © SPCA / ECPAD

Opérateur K Στρατοπέδευση στο ιερό του Διονύσου Campement dans le sanctuaire de Dionysos Camp in the sanctuary of Dionysus 8.1917 © SPCA / ECPAD

Opérateur K Στρατοπέδευση στο ιερό του Διονύσου – 8.1917 © SPCA / ECPAD

Opérateur K Μαγειρεύοντας με θέα την Ακρόπολη, λόφος των Μουσών Soldats cuisinant avec vue sur l’Acropole, colline des Muses Soldiers cooking with a view of the Acropolis, Hill of the Muses 27.6.1917 © Min. de la culture(France)/MAP/Diffusion RMN-GP

Opérateur K Μαγειρεύοντας με θέα την Ακρόπολη, λόφος των Μουσών – 27.6.1917 © Min. de la culture(France)/MAP/Diffusion RMN-GP

Opérateur K Φρουρά στον Ναό της Αθηνάς Νίκης La garde au temple d’Athéna Niké The guard at the Temple of Athena Nike 27.6.1917 © SPCA / ECPAD

Opérateur K Φρουρά στον Ναό της Αθηνάς Νίκης –  27.6.1917 © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Απισχνασμένο αγώγι, οδός Διδότου, από την Ασκληπιού προς την Ζωοδόχου Πηγής Animal de portage amaigri, rue Didotou vue de la rue Asklipiou vers la rue Zoodohou Pigis Emaciated donkey with cart, Didotou Street, from Asklipiou Street to Zoodochou Pigis Street 23.4.1917 © Min.de la culture(France)/MAP/Diffusion RMN-GP

Opérateur C, Pierre Machard Απισχνασμένο αγώγι, οδός Διδότου, από την Ασκληπιού προς την Ζωοδόχου Πηγής – 23.4.1917 © Min.de la culture(France)/MAP/Diffusion RMN-GP

Opérateur C, Pierre Machard Η Ακρόπολη από το ανατολικό άκρο της Πνύκας L’Acropole vue par le côté est de la Pnyx The Acropolis from the eastern end of Pnyx Hill © Min.de la culture(France)/MAP/Diffusion RMN-GP

Opérateur C, Pierre Machard Η Ακρόπολη από το ανατολικό άκρο της Πνύκας  © Min.de la culture(France)/MAP/Diffusion RMN-GP

Opérateur C, Pierre Machard Το εσωτερικό της βιβλιοθήκης του Αδριανού L’intérieur de la bibliothèque d’Hadrien The interior of Hadrian’s Library © SPCA / ECPAD

Opérateur C, Pierre Machard Το εσωτερικό της βιβλιοθήκης του Αδριανού  © SPCA / ECPAD

—

Info έκθεσης:

Αθήνα 1917. Με το βλέμμα της Στρατιάς της Ανατολής | 14 Σεπτεμβρίου – 12 Νοεμβρίου 2017 | Μουσείο Μπενάκη – Κτήριο της οδού Πειραιώς

tags / exhibitionism / Εκθέσεις / ελcBlog / Αθήνα / Αθήνα 1917. Με το βλέμμα της στρατιάς της Ανατολής / Μουσείο Μπενάκη - Κτήριο της οδού Πειραιώς / φωτογραφία