Το «Ελεύθερο ζευγάρι», η ξεκαρδιστική και συνάμα δεικτική κωμωδία για ένα ζευγάρι που πειραματίζεται με τα όρια της σχέσης του, κάνει πρεμιέρα online το Σάββατο 27 Μαρτίου (Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου) από το ΚΘΒΕ στο Μικρό Θέατρο της Μονής Λαζαριστών, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Σιώνα.
Γραμμένο από ένα άλλο ζευγάρι, τον Ιταλό νομπελίστα συγγραφέα, σκηνοθέτη και ηθοποιό Ντάριο Φο και τη σύζυγό του -επίσης ηθοποιό- Φράνκα Ράμε, το «Ελεύθερο Ζευγάρι», μπαίνει κυριολεκτικά στα σπίτια μας και μας ρωτά: «Πόσο ανοιχτή μπορεί να είναι μια σχέση; Πόσο υποτάσσεται στις νόρμες μιας κοινωνίας συγκεκριμένων δομών και μέσα στα όρια της ταξικής πολιτικής κατάστασής; Γιατί ένας άνδρας δε μπορεί να έχει και γυναίκα και ερωμένη; Τι γίνεται όταν τελικά οι όροι αντιστρέφονται;»
Ποιος άλλος συγγραφέας, αν όχι ο Ντάριο Φο, με το ελεύθερο, προοδευτικό του πνεύμα που δεκαετίες υπηρέτησε την αμεσότητα στην ανάδειξη προβλημάτων, χαρακτήρων και σχέσεων, αγωνιζόμενος συνάμα κατά των πάσης φύσεως εξουσιών, θα μπορούσε να υπέγραφε με τέτοιο ευφυές χιούμορ και ενδελέχεια την ίδια τη ζωή;
Μια ζωή κεντημένη με εκρήξεις, όρια, συναισθήματα κι ανατροπές, περιπέτειες χαρακτήρων σε κάθε έκφανση σχέσης ανάμεσα σε συντρόφους. 1983 και με την σύζυγό του στη ζωή, Φράνκα Ράμε (1929-2013), με την οποία συνεργάστηκαν και επί σκηνής αντιπαλεύοντας συχνά λογοκρισίες και απειλές για το σθένος τους να διεκδικήσουν έναν καλύτερο κόσμο, συγγράφουν το «Ανοιχτό Ζευγάρι» όπως αρχικά ήταν ο τίτλος.
Σε αντίθεση με κάθε προηγούμενο έργο, το «Ελεύθερο Ζευγάρι» δεν βρίθει εμφανών κοινωνικοπολιτικών αιχμών, αλλά περνά την κοσμοθεωρία του συγγραφέα μέσα από το δίπολο των αρχών της συζυγικής πίστης και της οικογενειακής αξιοπρέπειας, με έντονα τα στοιχεία των ατομικών αναγκών που πασχίζουν να ισορροπήσουν διπολικές εκρήξεις. Σχέση, γάμος, έρωτας, πίστη, απιστία, αδιέξοδα, αλήθειες και ψέματα ένα κουβάρι όλα.
Ο ίδιος ο Ντάριο Φο στο αυτοβιογραφικό του πόνημα με τίτλο «Ο κόσμος μου» σημείωνε: «Σε όλη μου τη ζωή, δεν έγραψα τίποτε με μόνο σκοπό τη διασκέδαση, πάντα επεδίωκα να συμπεριλάβω στα κείμενά μου τις ρωγμές εκείνες, που θα ήταν σε θέση να ταρακουνήσουν τις βεβαιότητες, να αμφισβητήσουν παγιωμένες απόψεις, να προκαλέσουν θυμό, να ανοίξουν λιγάκι το μυαλό του κόσμου. Όλα τα υπόλοιπα, η ομορφιά για την ομορφιά, η τέχνη για την τέχνη, δεν μ’ ενδιαφέρουν»
«…και μόνο ο τίτλος του έργου», σημειώνει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΚΘΒΕ, Νίκος Κολοβός, «περικλείει συνάμα τις ευχές όλων μας καθώς παραπέμπει αυτοδίκαια σε αναγωγές: απ’ το ένα ελεύθερο ζευγάρι χέρια για να αγκαλιάσουμε επιτέλους ο ένας τον άλλον, ένα ζευγάρι μάτια ελεύθερα επίσης ν’ αναπνεύσουμε το κοίταγμα θεαμάτων κι ακροαμάτων και εν τέλει στην καθολικά ελεύθερη έκφραση του Πολιτισμού μας. Έως την ενσάρκωση της ευχής, η παράσταση θα είναι ελεύθερα διαθέσιμη απ’ την ιστοσελίδα και τα podcast του ΚΘΒΕ, καθώς κινηματογραφήθηκε για να φθάσει στο κοινό που σήμερα παρά ποτέ θέλει την Τέχνη για σύντροφό του…και μάλιστα την θέλει Ελεύθερη».
«Η παράσταση που θίγει την αιώνια περιπέτεια της ζωής που είναι ο έρωτας για τον άνθρωπο όλων των εποχών, είναι alert απ’ το πρώτο λεπτό», σημειώνει ο σκηνοθέτης της Μιχάλης Σιώνας. «Σηκώνουν το βάρος της απνευστί εξαίρετοι πρωταγωνιστές (Βλαχοπούλου, Σαμψαλάκης, Πίττας), που δούλεψαν με μεράκι και γενναιοδωρία. Ο ηχητικός σχεδιασμός του Χρήστου Γούσιου είναι καθοριστικός. Ένα κασετόφωνο επαναφέρει μνήμες, βοηθά στην οικονομία της συζήτησης, εξελίσσει την ιστορία, με μιαν εμφάνιση – έκπληξη σχεδόν σε ρόλο συμπρωταγωνιστή επί σκηνής».
Αναφορικά με το έργο, ο Μιχάλης Σιώνας αναφέρει: «Μπορεί να έχουν περάσει είκοσι-τριάντα χρόνια από τότε που ο Ντάριο Φο και η Φράνκα Ράμε, δημιούργησαν το ”Ελεύθερο ζευγάρι”, όμως η γλώσσα τους είναι τόσο σύγχρονη. Ύστερα, οι άνθρωποι και σήμερα και πάντα συζητάμε στις σχέσεις μας, θέτουμε όρια, τα αναιρούμε, συγκρουόμαστε, βρίσκουμε και χάνουμε εαυτούς και… αλλήλους…Δικός μου άξονας πάνω στον οποίο κινούμαι στην παράσταση είναι να κάνω αυτό που λέει ο συγγραφέας. Χωρίς παρεμβάσεις στη φιλοσοφία του έργου».
«Υπάρχουν γύρω μας και σήμερα πολλά τέτοια ζευγάρια. Είναι ένας κόντρα ρόλος για μένα», λέει ο Γιάννης Σαμψαλάκης και εξηγεί: «η ψυχοσύνθεση του ήρωα, οι συμπεριφορές του δεν μου ταιριάζουν καθόλου. Ένας άντρας που ζητά απ’ τη γυναίκα του, να ζουν μια πιο ελεύθερη ζωή ερωτικά και ενώ παραμένουν στη σχέση να βρίσκονται και με όποιον άλλον επιθυμούν. Ο χαρακτήρας του βγάζει έναν άνθρωπο δέσμιο των παθών του κι όχι ένα δυνατό άτομο. Μάλιστα σε στιγμές αγγίζει τα όρια της χυδαιότητας. Πατάει στην αδυναμία της συντρόφου, την εκμεταλλεύεται. Μπορεί κατ’ αρχήν να φαντάζει πως έχει το πάνω χέρι της σχέσης, αλλά σιγά σιγά όταν χάνει την πρωτοκαθεδρία του, όταν αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να κάνει ότι θέλει και να είναι ο βασιλιάς, κλονίζεται, χάνει τη γη κάτω απ’ τα πόδια του κι εντέλει είναι ξεκάθαρα ο πιο αδύναμος της ιστορίας. Η γυναίκα του πάντοτε ήταν εκεί γι’ αυτόν. Ξαφνικά, υπάρχει αλλού για κάποιον άλλον. Τότε είναι που όσα είπε, όσα έκανε, τα αλλάζει άρδην κάνοντας ένα πισωγύρισμα 180 μοιρών, αποσύροντας ακόμη και το αίτημά του για… ελευθερία. Είναι ίσως η μόνη στιγμή που τον βλέπω με μια κάποια λίγη συμπάθεια. Την στιγμή που μετανιώνει καθώς αντιλαμβάνεται ότι δεν συμπεριφέρθηκε σωστά».
«…το έργο αν και κωμωδία δεν έχει happy end», υπογραμμίζει η Λίλα Βλαχοπούλου. «Ούτε love story είναι, μιας και δεν τονίζεται ο ρομαντισμός της αγάπης αλλά η ωμή πραγματικότητα γεγονότων που διατρέχουν τη ζωή ενός ζευγαριού. Η γυναίκα που υποδύομαι, αγαπάει με υπομονή και υπερβάσεις. Δεν είναι απελευθερωμένη. Οδηγείται να γίνει όταν θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια ξένη για την ιδιοσυγκρασία της ειλημμένη απόφαση του συντρόφου της. Εκείνος είναι που τρέχει μπροστά εκ του ασφαλούς σε μια πατριαρχική κοινωνία που η θέση της γυναίκας -αλίμονο- είναι να συμβιβάζει και να συμβιβάζεται.. ώσπου βρίσκει διέξοδο στον άλλο έρωτα»
Πρόσωπο – κλειδί στην ιστορία, αν και κυριολεκτικά αφανής ήρωας, που μπαίνει ανάμεσα στο ζευγάρι και ανατρέπει τις σταθερές του ο εραστής. Τον ενσαρκώνει ο ηθοποιός Στέφανος Πίττας που παράλληλα έχει επιφορτιστεί με το ρόλο του βοηθού σκηνοθέτη: «…ο συγγραφέας άνετα θα μπορούσε και να μην τον εντάξει… Να πέσει αυλαία στην φάρσα… Κάνοντας τον όμως υπαρκτό πρόσωπο δίνει άλλη διάσταση στους χαρακτήρες του ζευγαριού. Στοιχεία του συλλέγουμε πολλά από περιγραφές και σχόλια κυρίως στο δεύτερο μισό του έργου. Κι είναι πολύ δύσκολο να τον κουβαλήσεις στην σκηνή έχοντας ακούσει τόσα γι’ αυτόν αλλά μην έχοντας κείμενο δικό σου να τον αναπτύξεις. Το σίγουρο είναι πως πρόκειται για άτομο θετικό, με «ενσυναίσθηση». Είναι ρόλος πρόκληση για μένα αφού και ως βοηθός του Μιχάλη κι ως θεατής υπάρχω στο έργο και τελευταία στιγμή μπαίνω δίπλα στους πρωταγωνιστές κι είναι περίεργο να το εξηγήσω αν υπάρχω τότε ως ρόλος, ή ως ο θεατής που κατεβαίνει στην σκηνή για να αγγίξει τους ρόλους».
