Παρατείνεται έως την Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου η έκθεση Marginalia στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής Aθηνών σε επιμέλεια Άννας Καφέτση με τη συμμετοχή των καλλιτεχνών Βιργινίας Μαστρογιαννάκη, Νίνας Παππά, Ηλία Μαμαλιόγκα και Σπύρου Βραχωρίτη.
Η έκθεση ανοίγει έναν υπόγειο διάλογο με το επετειακό έτος των διακοσίων χρόνων εθνικού βίου. Στο περιθώριο των μεγάλων αφηγήσεων αναστοχάζεται το εθνικό «εμείς» εστιάζοντας στο άτομο ως μονάδα, και σε λοξές, έκκεντρες, «ξενικές» στάσεις ζωής και υποκειμενικές εμπειρίες.
Μέσα από μοναχικές, ενσώματες δράσεις στον δημόσιο χώρο αναδεικνύει δυνητικές όψεις μιας ανατρεπτικής επιτελεστικότητας στο ηθικο-πολιτικό και κοινωνικό πεδίο. Οι αυτοβιογραφικές προσωπικές μαρτυρίες φέρνουν στο φως ένα σύνολο αξιών που επιτελούνται σιωπηρά και αθόρυβα, αθέατες μέσα στον δημιουργικό οίστρο του ιδιωτικού εγκλεισμού.
«Στα λευκά περιθώρια της επίσημης ηρωικής εικονογραφίας», σημειώνει η επιμελήτρια στον κατάλογο της έκθεσης, «στριμώχνονται με μικρά γράμματα και αινιγματική, χασματική γραφή, ελλείψεις, απώλειες, δοκιμές, εμπειρίες αντοχής και δημιουργικού πάθους, επιμονής και αντίστασης. Όλες οι πτυχές του βίου, χωρίς θέμα. Οι εξόριστες ατομικές ζωές, τραυματισμένες και δημιουργικές, αφήνουν από την άκρη του δρόμου ίχνη και κληρονομιά. Αναγνωρίζονται ως το έτερον της Ιστορίας».
Βιντεοεγκαταστάσεις και βιντεογραφημένες περφόρμανς που πραγματοποιήθηκαν επί τόπου ή/και μέσα στην πόλη και παρουσιάζονται μετά τη δύση του ήλιου σε μεγάλες οθόνες προβολής και μικρά μόνιτορ σε οκτώ διαφορετικά σημεία του Κήπου, προτείνουν στους επισκέπτες έναν ποιητικό περίπατο αναστοχασμού.
Στην πλατεία του Κήπου μια ευθυτενής γυναικεία μορφή, ακολουθώντας τον εσωτερικό ρυθμό της αναπνοής της σε μια ωριαία επιτελεστική δράση, διαβάζει από την αρχή έως το τέλος το εμβληματικό για τη νεότερη ιστορία μας κείμενο του πρώτου Συντάγματος της ανεξάρτητης Ελλάδας του 1822 (Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Reading in / Reading out A’, 2021).
Στο άλλο άκρο ανάμεσα στις φυλλωσιές παρακολουθούμε αξημέρωτα, την ώρα του Όρθρου, μια διαφορετική, σιωπηρή γυναικεία τελετουργία έξω από τον περίκλειστο περίβολο της αθωνικής μοναστικής πολιτείας (Ηλίας Μαμαλιόγκας / Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Όρθρος, 2018).
Σπαράγματα λίθινων αρχαίων επιγραφών που επαναλαμβάνονται διάσπαρτα ανάμεσα στα μονοπάτια μέσα από σύντομες αινιγματικές βιντεογραφίες (Νίνα Παππά, Γραφές, 2021), πλανώνται ως ανοιχτό ερώτημα στον ίσκιο μιας σπαραγμένης κληρονομιάς που ενέπνευσε και μαζί στοίχειωσε τον θεμελιωτικό 19ο αιώνα. Οδηγούν σε μια ανοιχτή περιοχή του Κήπου όπου θα διασταυρωθούν οι δρόμοι δύο παθιασμένων επιστημόνων, ενός Έλληνα κι ενός Γερμανού (Νίνα Παππά, Σημειώσεις, 2021).
Ο θεατής διεισδύει στο άδυτο των αρχείων του Άγγελου Π. Ματθαίου και του Klaus Hallof, δύο εξεχουσών προσωπικοτήτων της επιγραφικής επιστήμης στον ευρύτερο χώρο των κλασικών σπουδών και της αρχαιολογίας. Μέσα από τους δύο μονολόγους, τις αναρίθμητες σημειώσεις και τα απόγραφα αρχαίων επιγραφών κατά τη διαδικασία αποκρυπτογράφησης του δυσανάγνωστου ή ελλείποντος κειμένου, γίνεται μάρτυρας μιας κοινής ερωτικής σχέσης ζωής με την ελληνική γλώσσα και γραμματεία που βιώνεται, δοκιμάζεται, πενθείται αλλά δεν τελειώνει.
Η βιντεογραφία του Σπύρου Βραχωρίτη Το φάντασμα της ελευθερίας (2021) με την οποία κλείνει ή ανοίγει η έκθεση, αποτελεί μια ακόμη ερμηνευτική εκδοχή του πιο κρυπτικού, ανοιχτού πεζογραφήματος του Διονυσίου Σολωμού, Η Γυναίκα της Ζάκυθος.
Ο σολωμικός λόγος εισβάλλει στο βίντεο ως ξένο σώμα, διασαλεύει τη μνημειακή δημόσια τάξη ανάμεσα στο γειτονικό άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου και λίγα μέτρα πιο πέρα το μνημείο του δολοφονηθέντος Ίωνα Δραγούμη. Αρχειοθετείται στο σώμα του Κήπου και της πόλης.
Η πολιτική αλληγορία της Γυναίκας της Ζάκυθος μιλάει με όσα αποκρύπτει. «Το αινιγματικό πεζογράφημα δεν έχει σχέση ούτε με γυναίκα ούτε με Ζάκυνθο», αναφέρει ο θεατρικός σκηνοθέτης, ανοίγοντας τα χαρτιά του. «Αποτελεί τον γεωγραφικό και ιστορικό προσδιορισμό μιας αλληγορίας για ένα φάντασμα, το φάντασμα της Ελευθερίας σε ελεύθερη πτώση…».
