Η θρυλική Κυρα-Φροσύνη, η γυναίκα που πνίγηκε με διαταγή του Αλή Πασά στη λίμνη Παμβώτιδα ήταν το θέμα της παράστασης του έργου του Στέφανου Παπατρέχα που σκηνοθέτησε ο ίδιος με τον Λάζαρο Βαρτάνη πριν από ένα χρόνο. Στην παράσταση Φροσύνη, ένας μονόλογος για γυναίκα ηθοποιό, η πρωταγωνίστρια ως ηθοποιός στο πλαίσιο ενός αυτοσχεδιασμού καταδύεται στον χαρακτήρα, την προσωπική ζωή, τις σκέψεις της για τη ζωή, τον γάμο, τα παιδιά της, τον έρωτά της για τον γιο του Αλή Πασά, Μουχτάρ.
Με το πραγματικό της πρόσωπο να ασκεί ακόμα ισχυρή γοητεία η Φροσύνη «συναντά» στο δεύτερο έργο των δημιουργών την Πασού, που παίρνει τη σκυτάλη από το θύμα «Φροσύνη» και αφηγείται την ιστορία από την πλευρά του θύτη, ως απατημένη σύζυγος του Μουχτάρ και ηθική αυτουργός του πνιγμού της Φροσύνης και άλλων 16 γυναικών στη λίμνη των Ιωαννίνων. Με το φάντασμα της Φροσύνης να στοιχειώνει τις μέρες και τις νύχτες της, αφηγείται από την άλλη πλευρά την ίδια ιστορία που σφραγίζεται από τη ζήλια, το μίσος, την απόρριψη. Μέσα από τους δυο μονολόγους, βλέπουμε τις ψυχικές συγκρούσεις και δυο όψεις της ίδιας ιστορίας που υποκινείται από το «θέλω», την ανάγκη της ελευθερίας και τα καταπιεσμένα συναισθήματα μιας γυναίκας.
Για τους δυο μονολόγους και για τις δυο γυναίκες που κινούν τα νήματα της ιστορίας μας μίλησαν οι δημιουργοί της παράστασης Στέφανος Παπατρέχας και Λάζαρος Βαρτάνης.
Θα μου περιγράψετε τον τρόπο με τον οποίο βλέπετε τις δυο ηρωίδες σας:
Η Φροσύνη είναι μια γυναίκα που πνίγεται από τα κοινωνικά «πρέπει», που ζητάει να ζήσει το απόλυτο, τον έρωτα, τη ζωή. Παντρεμένη και με παιδιά στην κοινωνία των Ιωαννίνων του 1800, τολμάει να δοθεί στον Μουχτάρ, τον γιο του Αλή Πασά. Μία φύση ατίθαση, ελεύθερη και γεμάτη πάθος θα πνιγεί στη λίμνη Παμβώτιδα. Η Πασού, μια γυναίκα που έμαθε να υπακούει, να σιωπά, να δέχεται. Μία ερωτευμένη, πληγωμένη ύπαρξη. Μια στείρα, απατημένη, ζηλόφθονη σύζυγος. Θα υπομείνει, θα ζητήσει, θα παρακαλέσει, θα ματαιωθεί, θα απελπιστεί. Θα αναγκαστεί να υπερβεί τη φύση της, να σκληρύνει, να εκδικηθεί (πάντα μέσα από τους κανόνες που έμαθε τόσο καλά να τηρεί). Θα προκαλέσει θάνατο.
Πόσο καιρό δουλεύετε μαζί και πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με αυτό το θέμα;
Έβδομη συνεργασία μας η φετινή. Εδώ και τρία χρόνια δουλεύουμε μαζί με κοινή αισθητική και όραμα. Η «Φροσύνη» ήταν η πρώτη μας συν-σκηνοθεσία. Όλα έγιναν σχεδόν από μόνα τους. Μπήκαμε σε διαδικασία σκέψεων για χώρο, για χρώμα, για ύφος παράστασης, χωρίς πολλή συζήτηση. Η Σύνθια Μπατσή ήταν το πρώτο πρόσωπο που εισέβαλε σε αυτό το όνειρο. Πέρα από ικανή και ταλαντούχα, ήταν για εμάς η ιδανικότερη για αυτό το έργο: θηλυκή αλλά όχι ηδυπαθής, αστεία αλλά όχι σαχλή, συγκινητική αλλά με καμία αίσθηση μελό. Ουσιαστική. Αγάπησε τη «Φροσύνη» από την πρώτη ανάγνωση, όπως και όλοι οι συντελεστές που ακολούθησαν (ο Αλέξανδρος Καναβός, η Σίσσυ Βλαχογιάννη, ο Λευτέρης Παυλόπουλος, η Έλλη Εμπεδοκλή, ο Αιμίλιος Χειλάκης). Όλοι τους δόθηκαν ολόψυχα στη δουλειά αυτή.
Και το παραμύθι συνεχίζεται χάρη στον Γιάννη Κοτσαρίνη. Είδε τη «Φροσύνη» και πρότεινε να γραφτεί ένας αντίστοιχος μονόλογος για την απατημένη σύζυγο. Και έτσι γράφτηκε η «Πασού». Αυτή τη φορά ήταν γνωστό το πλαίσιο, η αισθητική, ο χώρος, ο τρόπος. Το έργο γράφτηκε με τη γνώση ότι θα το παίξει η Σύνθια και ότι ο χώρος πρέπει να είναι ίδιος – ή σχεδόν ίδιος. Άρχισαν πάλι οι αναγνώσεις, οι ιδέες, τα χρώματα. Προστέθηκαν στον κόσμο μας η Ευγενία Μακαντάση, η Λιλή Νταλανίκα, η Λυδία Φωτοπούλου. Εκδόθηκαν τα κείμενα από την Κάπα Εκδοτική με εισαγωγές από την Έρη Ρίτσου και τον Γεράσιμο Ευαγγελάτο. Φτάσαμε ως τις παραστάσεις.
Υπάρχει ένα στοίχημα που έχετε βάλει και ποια είναι η πρόκληση ζωντανεύοντας αυτές τις ηρωίδες;
Το στοίχημα αυτών των έργων είναι ότι δεν μιλάμε για την απλή αναπαράσταση της ζωής της Κυρα-Φροσύνης και της Πασούς. Εδώ βλέπουμε μία σύγχρονη γυναίκα, μια ηθοποιό που καλείται να ετοιμάσει τη μία μέρα έναν αυτοσχεδιασμό πάνω στη Φροσύνη και την άλλη έναν νέο αυτοσχεδιασμό πάνω στην Πασού. Αυτές ήταν και οι σκηνοθετικές προκλήσεις: από τη μία το πώς θα δοθεί η ατμόσφαιρα του έργου σύγχρονα και απλά, πώς θα γίνει η μετάβαση, το «μπλέξιμο» της ηθοποιού μέσα στο ρόλο και από την άλλη το πώς αυτές οι δύο παραστάσεις θα έχουν κοινή αισθητική και ύφος έχοντας, ωστόσο, άλλα υλικά, άλλες ποιότητες. Αυτό που αγαπάμε περισσότερο στη συνεργασία μας είναι ότι γίνεται τόσο αβίαστα και λειτουργικά, που δεν μπορεί και δε χρειάζεται κανείς μας να πει «αυτό είναι δική μου ιδέα». Όλα είναι αποτέλεσμα κοινών σκέψεων, απόψεων και μίας συμπληρωματικής διαδικασίας ιδεών. Δουλέψαμε έτσι και πιστεύουμε ότι το αποτέλεσμα μάς έχει δικαιώσει. Είμαστε περήφανοι για τις δύο αυτές παραστάσεις και ελπίζουμε να αρέσουν το ίδιο και στο κοινό.
