Τρεις μουσικές αφηγήσεις ξένων περιηγητών στην Ελληνική Επανάσταση φέρνουν τα «Περιηγητικά» του Κωνσταντίνου Χατζή σε τρεις εξωθεατρικούς χώρους της Αθήνας με αξιοσημείωτο ιστορικό παρελθόν στις 6, 8 και 13 Ιουλίου 2021. Η παραγωγή αποτελεί ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ και εντάσσεται στον θεματικό κύκλο «Η Επανάσταση με τα μάτια των άλλων», ο οποίος πραγματοποιείται στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.
Τα τρία αυτά μουσικοθεατρικά έργα καλούν τους θεατές να περιπλανηθούν με τη σειρά τους μέσα στην ιστορία των εθελοντών που διαδραμάτισαν ανεκτίμητο ρόλο στη διάρκεια, αλλά και την επαύριο, της Επανάστασης. Η πρώτη μουσική αφήγηση, «Εις δόξαν: Γάλλος φιλέλληνας στρατιωτικός», θα παρουσιαστεί στον αύλειο χώρο του Νομισματικού Μουσείου (6/7), η δεύτερη, «Εις θάνατον: Αμερικανός φιλέλληνας γιατρός», στον κήπο του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών όπου στεγάζεται το εστιατόριο Black Duck (8/7) και η τρίτη, «Εις διχασμόν: Γάλλοι, Άγγλοι φιλέλληνες διπλωμάτες», στον αύλειο χώρο του Μεγάρου της Δουκίσσης Πλακεντίας στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (13/7).
Με τον όρο «φιλέλληνες» έμειναν γνωστοί ξένοι πολίτες, κυρίως από τη Γαλλία, την Αγγλία, την Ιταλία αλλά και την Αμερική, που συνέδραμαν με διάφορους τρόπους την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Με τις ιδεολογικές του ρίζες στο ενδιαφέρον της Δύσης για την κληρονομιά της κλασικής αρχαιότητας, αλλά και στο φιλελεύθερο αίτημα για εξέγερση απέναντι σε κάθε λογής απολυταρχία που διέτρεχε καθολικά την «εποχή των επαναστάσεων», το κίνημα του φιλελληνισμού σημάδεψε την έναρξη του 19ου αιώνα, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην αίσια έκβαση του αγώνα για τον σχηματισμό του νέου ελληνικού κράτους.
Φόρος τιμής στην ξεχωριστή εκείνη κατηγορία φιλελλήνων που ταξίδεψαν από την Ευρώπη και την Αμερική για να συμπαραταχθούν με τους εξεγερμένους Έλληνες, τα «Περιηγητικά» επικεντρώνονται σε τρεις κατηγορίες εθελοντών που διαδραμάτισαν ανεκτίμητο ρόλο στη διάρκεια, αλλά και την επαύριο, της Επανάστασης: τους στρατιωτικούς, τους γιατρούς και τους διπλωμάτες.
Η δραματουργία των πρωτότυπων αυτών μουσικοθεατρικών έργων βασίζεται σε πραγματικά βιογραφικά στοιχεία τα οποία χρησιμοποιήθηκαν για τη συγγραφή των θεατρικών κειμένων με έντονο το μυθοπλαστικό στοιχείο. Οι παραστάσεις πραγματοποιούνται στους εξωτερικούς χώρους τριών ιστορικών κτιρίων:
- του Ιλίου Μελάθρου, έργου του Ερνέστου Τσίλλερ, κατοικίας του ανασκαφέα της Τροίας Ερρίκου Σλήμαν και σημερινής στέγης του Νομισματικού Μουσείου
- του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, ζωντανού συμβόλου της μετάβασης από την πολυπολιτισμική οθωμανική διοίκηση στη νεωτερικότητα του ελληνικού εθνικού κράτους, διαμέσου του νεοκλασικισμού και των οριενταλιστικών φαντασιώσεων
- του Μεγάρου της εμβληματικής φιλελληνίδας Δουκίσσης της Πλακεντίας (Villa Ilissia), έργου του αρχιτέκτονα Σταμάτη Κλεάνθη και σημερινής στέγης του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου.
Έτσι, οι θεατές γίνονται κοινωνοί τόσο της ιστορικότητας των χώρων όσο και του βιώματος των συγκεκριμένων αφηγήσεων.
Εις δόξαν: Γάλλος φιλέλληνας στρατιωτικός
Αύλειος χώρος του Νομισματικού Μουσείου
6 Ιουλίου 2021 / Ώρα έναρξης: 19.30
Η ποιητική δυστοπική ματιά ενός Γάλλου φιλέλληνα στρατιωτικού πάνω στον πόλεμο. Μέσα από το τοπίο του πολέμου, βλέπει τον «εφιάλτη της ανθρώπινης μοίρας». Ο πόλεμος κυριεύει την ανθρώπινη ύπαρξη, την αναγκάζει να χορεύει μέσα σε μια θύελλα από θανάτους, βασανισμούς και δυστυχίες. Γυναίκες, άντρες και παιδιά, όλοι περιδινούνται μέσα σε αυτή την αέναη θύελλα του πεπρωμένου. Τι, λοιπόν, είναι ο πόλεμος στα μάτια του ανθρώπου που έχει γνωρίσει μια διαφορετική οπτική της Επανάστασης; Υπάρχει άραγε αυτό που αποκαλούμε ελπίδα;
Εις θάνατον: Αμερικανός φιλέλληνας γιατρός
Κήπος του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών – Αρχοντικό Δεκόζη Βούρου
8 Ιουλίου 2021 / Ώρα έναρξης: 19.30
Αμερικανός, γιατρός και άνθρωπος. Αντικρίζει τις πραγματικές δυσκολίες μιας επανάστασης. Υπηρέτης του ιερού λειτουργήματος της ιατρικής, αντιμετωπίζει μια κατάσταση όχι και τόσο γνώριμη. Η συνειδητοποίηση έρχεται από εκεί που δεν το περιμένει. Το λειτούργημα έρχεται σε σύγκρουση με το ένστικτο της ανθρώπινης επιβίωσης. Η οπτική της μεγάλης εικόνας αλλάζει και ο γιατρός αναγκάζεται να βιώσει ακραία συναισθήματα, άγνωστα σε καιρούς ειρήνης. Μέσα στην πίεση του πολέμου, πολλοί λυγίζουν και σκέφτονται αλλιώς. Το πώς δεν είναι θέμα λογικό, ούτε συναισθηματικό, αλλά πρακτικό.
Εις διχασμόν: Γάλλοι, Άγγλοι φιλέλληνες διπλωμάτες
Αύλειος χώρος του Μεγάρου της Δουκίσσης Πλακεντίας στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο
13 Ιουλίου 2021 / Ώρα έναρξης: 19.30
Όλοι στέκονται μουδιασμένοι μπροστά στον ανθρώπινο πόνο. Υπάρχουν σίγουρα άνθρωποι που σπεύδουν να βοηθήσουν, να σώσουν, αλλά υπάρχουν και αυτοί που θέλουν να εκμεταλλευτούν. Συμπόνια υπάρχει – όμως από ποια πλευρά και από ποια θέση; Μιλούν πολλοί, αλλά αποτέλεσμα μηδενικό. Άτομα που, για τους δικούς τους λόγους, απλώς στέκονται και χαμογελούν σε έναν κόσμο που ζητά απεγνωσμένα βοήθεια. Δεν είναι θέμα ατομικό, αλλά οικουμενικό. Η Επανάσταση βρίσκεται εδώ για να απελευθερώνει, και όχι για να σκορπά θάνατο και σκλαβιά. Μετά από όλα αυτά, η Ευρώπη σιωπά!
Σκηνοθετικό σημείωμα
«1821. Επανάσταση. Μια μεγάλη ευκαιρία να επανεξετάσουμε τη σχέση μας με την ιστορία. Με την ιστορία μας. Να αναμετρηθούμε μαζί της. Να κοιτάξουμε με μεγαλύτερη ψυχραιμία τι ήταν αυτό που πυροδότησε την Επανάσταση. Να παραδεχτούμε και να αποδεχτούμε όλες τις εσωτερικές συγκρούσεις της τότε αναδυόμενης Ελλάδας.
Ποιος ο ρόλος της Ευρώπης; Ποιος ο ρόλος των φιλελλήνων; Σε τι βαθμό και πώς επηρέασε ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός την εξέγερση των Ελλήνων για ένα ανεξάρτητο κράτος; Ένα έθνος-κράτος; Μέσα σε ποια διεθνή κοινωνικοπολιτική ταραχή γεννήθηκε η ανάγκη για ελευθερία ανάμεσα σε νεοσύστατα έθνη και παλιές μοναρχίες που άρχισαν να παραπαίουν; Και τι είδους ελευθερία θα προέκυπτε μετά από τόσους αγώνες; Τι είδους ελευθερία τελικά προέκυψε; Ποιες σύγχρονες αντηχήσεις αναδύθηκαν; Πώς επηρέασε η Επανάσταση την κοινωνικοπολιτική ζωή της Ελλάδας από τότε μέχρι και σήμερα;
Ερωτήματα που ακόμα θέτω συνέχεια στον εαυτό μου. Και που συνεχώς επαναπροσδιορίζω. Γιατί είναι καλύτερο τελικά να μην καταλήγεις σε συγκεκριμένες οπτικές. Οφείλεις να αφήνεις ελεύθερα τα υλικά σου να ”ζυμωθούν” και να θέτουν συνεχώς καινούρια ερωτήματα. Συνεχώς κι άλλα ερωτήματα.
Ας μην αποφασίσουμε μαύρο ή άσπρο. Ας περιηγηθούμε μέσα στην ιστορία κι ο καθένας από μας ας δώσει τις δικές του απαντήσεις. Ας γεννήσει καινούριες ερωτήσεις. Η σχέση μας με την ιστορία δεν τελειώνει ποτέ. Η ιστορία θα είναι πάντα εκεί περιμένοντας να την ερμηνεύσουμε ξανά και ξανά. Ας μην είμαστε τόσο αποφασισμένοι και βιαστικοί να ”ξέρουμε”. Κι είναι πάντα κι αυτή η ανακουφιστική λειτουργία του θεάτρου να μην παίρνει θέση. Επανάσταση λοιπόν.»
Λίγα λόγια για τη μουσική
Η μουσική επένδυση των κειμένων συντέθηκε βασιζόμενη σε αναφορές τόσο σε δημοτικά τραγούδια, κρατώντας έτσι το ελληνικό στοιχείο, όσο και σε κλασικά έργα, ίδιας ή παλαιότερης χρονολογίας με τις εξιστορήσεις των χαρακτήρων. Αναφορικά με τη σύνθεση του κάθε έργου χωριστά, στην αφήγηση «Εις δόξαν» τα κομμάτια που χρησιμοποιήθηκαν είναι ο «Χορός του Ζαλόγγου» και το ”Lacrimosa” από το Ρέκβιεμ του Β.Α. Μότσαρτ. Στο «Εις θάνατον», το κοινό θα ακούσει αποσπάσματα της Σονάτας για βιόλα αρ. 1 του Αντόνιο Μπαρτολομέο Μπρούνι, καθώς και τη μουσική του τραγουδιού «Ξένος εδώ, ξένος εκεί», «πειραγμένη» από κλασικές συνθετικές συνήθειες της εποχής. Τέλος, στην τρίτη κατά σειρά αφήγηση, «Εις διχασμόν», θα συναντηθούν η μουσική του τραγουδιού «Κοράσιν ετραγούδαγε» με την εισαγωγή του έργου «Το χιόνι» (La neige) του Ντανιέλ Ωμπέρ.
*Cover photo: © Γ. Δομένικος
