Ο αρχαιολογικός χώρος της Δήλου φιλοξενεί φέτος για πρώτη φορά μια μοναδικής σύλληψης έκθεση σύγχρονης γλυπτικής τέχνης από τον Βρετανό καλλιτέχνη Antony Gormley, προϊόν σύμπραξης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού, Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων & Πολιτιστικής Κληρονομιάς) και του Οργανισμού ΝΕΟΝ.
Οι δύο φορείς ξεκίνησαν τη συνεργασία τους πέρσι, με την επιτυχημένη έκθεση σύγχρονης τέχνης Constellations in the dirt| Αστερισμοί στο χώμα που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι 2018 στο Κουφονήσι, ως πρόλογος της δημιουργίας της Αρχαιολογικής Συλλογής Κουφονησίου από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
Ο ΝΕΟΝ συμπράττει με θεσμικούς φορείς πολιτισμού και ενεργοποιεί ιστορικούς τόπους σε δράσεις που συνδέουν δημιουργικά το αρχαιολογικό παρελθόν με τον σύγχρονο πολιτισμό. Μέσω της συνεργασίας με τον ΝΕΟΝ, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων πραγματοποιεί ένα άνοιγμα προς τη σύγχρονη τέχνη, υπογραμμίζοντας τη διαχρονικότητα της δημιουργίας και την ανάγκη για συνομιλία του «καθιερωμένου» παρελθόντος με τη σύγχρονη καλλιτεχνική έκφραση.
O Antony Gormley είναι ένας από τους πιο καταξιωμένους καλλιτέχνες των καιρών μας. Τα τελευταία 40 χρόνια, τα γλυπτά του και οι εγκαταστάσεις του αμφισβητούν την αντίληψή μας για τον χώρο και το ανθρώπινο σώμα. Οι σπουδές του στην αρχαιολογία, την ανθρωπολογία και την ιστορία της τέχνης στο Trinity College του Cambridge τον εφοδίασαν με μια βαθιά κατανόηση της ποικιλίας της ανθρώπινης φύσης και της καταγωγής της.
Για το διάστημα 2 Μαΐου έως 31 Οκτωβρίου 2019, οι ανθρωπόμορφες γλυπτικές εγκαταστάσεις του θα «επαναποικίσουν» το νησί της Δήλου μετά από χιλιάδες χρόνια, στο πλαίσιο της έκθεσης SIGHT. Η επιμέλεια είναι της Ελίνας Κουντούρη, Διευθύντριας του ΝΕΟΝ και της Iwona Blazwick, OBE, Διευθύντριας της Whitechapel Gallery του Λονδίνου.
Οι 29 γλυπτές ανθρώπινες μορφές από σίδηρο (ανάμεσά τους και πέντε νέα έργα που είναι αναθέσεις ειδικά για την έκθεση) φιλοδοξούν να «αποκαταστήσουν» την ανθρώπινη παρουσία και να δημιουργήσουν ένα φυσικό μονοπάτι που οδηγεί πίσω στη μυθολογία και την ανθρώπινη δραστηριότητα του παρελθόντος της Δήλου.
Η Δήλος περιγράφεται στα ποιητικά κείμενα ως ένας πλάνητας βράχος που σταθεροποιήθηκε στην καρδιά του Αιγαίου με αδαμάντινους κίονες, όταν η Λητώ γέννησε εκεί δύο από τους σπουδαιότερους θεούς του ελληνικού πανθέου, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη. Παρούσα από την πρωτοκυκλαδική 3η χιλιετία π.Χ., μέχρι τον πρώιμο Μεσαίωνα του 7ου αιώνα μ.Χ., υπήρξε κορυφαίο θρησκευτικό κέντρο και κομβικό εμπορικό λιμάνι στις θαλάσσιες οδούς της Μεσογείου. Μύθος, ιερότητα, πολιτική εξουσία, πλούτος, πολυπολιτισμικότητα, κοσμοπολιτισμός διαμόρφωσαν καθοριστικά το πολυκύμαντο παρελθόν της Δήλου που αποτυπώνεται υλικά στα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της νήσου, στα ιερά και τις οικίες της.
Σήμερα, με εξαίρεση τους αρχαιολόγους που προστατεύουν και μελετούν το νησί, η Δήλος είναι ακατοίκητη. Τα ερείπιά της, όπως αυτά της Πομπηίας, στέκουν κενά από ανθρώπινη παρουσία. Ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με την έκθεση προτού ακόμα πατήσει το πόδι του στη στεριά.
Προσεγγίζοντας τη Δήλο με το σκάφος, στη δύσβατη βορειοδυτική πλευρά, αντικρίζει μια μοναχική φιγούρα (από τη σειρά του Gormley Another Time, 1999-2013) που στέκεται φρουρός ανάμεσα στους σχηματισμούς των βράχων στην ακτή. Δύο ακόμα έργα της ίδιας σειράς -επίσης προσανατολισμένα προς τον μακρινό ορίζοντα- στέκουν στην κορυφή Πλάκες πάνω στο όρος Κύνθος και στην άκρη του εμπορικού λιμανιού. Άλλες γλυπτές φιγούρες στέκονται στη διαδρομή από το Στάδιο μέχρι τον χώρο του Θεάτρου, στα εμπορικά μαγαζιά και στο Μουσείο, σε απόλυτη αρμονία με τον χώρο.
Ο Gormley έχει μελετήσει τους ναούς και τα ιερά άβατα, τον ορίζοντα, τη μορφολογία του εδάφους όπως μεταμορφώνεται από τον άνεμο και το αλάτι. Οι γλυπτές μορφές του, σε νατουραλιστικές, κυβοειδείς και πιο αφηρημένες φόρμες, είτε στέκουν ορθές είτε ξαπλωμένες στο έδαφος, είναι εκτεθειμένες στα στοιχεία της φύσης. Αλληλεπιδρώντας με τη μορφολογία του νησιού, τα έργα μοιάζουν να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται ταυτόχρονα. Καθοδηγούν τη φαντασία του επισκέπτη και εστιάζουν την προσοχή στην ανθρώπινη παρουσία στη Δήλο στη διάρκεια των αιώνων, σε ένα ταξίδι μέσα από τη μυθολογία, το φως και το σκοτάδι, την ανθρώπινη διαδρομή μέσα από τη δόξα και την ήττα. Λειτουργώντας με σεβασμό, ο καλλιτέχνης εμπλέκει τον επισκέπτη σε μια εμπειρία που δεν «ανταγωνίζεται» τον χώρο και την ιστορία του, αλλά συμβάλλει σε μια φυσική και πνευματική σύνδεση της συλλογική μας μνήμη με το φορτισμένο ιστορικό τοπίο.
«Το αλώβητο φυσικό και ιστορικό τοπίο της ακατοίκητης Δήλου προσφέρει στον επισκέπτη τη μοναδική εμπειρία ενός ταξιδιού
στο χρόνο. Η εικαστική εγκατάσταση SIGHT λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής ισχύος για την βιωματική εμπειρία του χώρου και ως
δίαυλος για διαφορετικές αναγνώσεις του παρελθόντος. Τα γλυπτά του Antony Gormley ανασημαίνουν το χώρο και προσφέρουν στον
επισκέπτη μια απολαυστική περιήγηση μέσα στην δηλιακή ανασύνθεση, για αναστοχασμό των ταυτοτικών, γνωσιακών και αισθητικών
δεσμών μας με το παρελθόν», σημειώνει ο Δημήτρης Αθανασούλης, διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.
Όπως τονίζει ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος, ιδρυτής του ΝΕΟΝ, «Αυτός ο τόπος έχει μια μαγεία προαιώνια, τον διάλεξαν για την ενέργειά του και σήμερα φορτίζεται ιδιαίτερα στη συνύπαρξή του με τη σύγχρονη γλυπτική. Η έκθεση SIGHT είναι μια κοινή προσπάθεια της αρχαιολογικής κοινότητας, του ΝΕΟΝ και του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου που την ενέκρινε. Είναι μια προσπάθεια συλλογική να αλλάξουμε τον τρόπο που μας βλέπουν, όχι μόνο ως τόπο προορισμού για το ‘αρχαίον κλέος’ μας, αλλά για το τώρα, την ανησυχία μας, τη ζωντάνια και την όρεξη να μείνουμε επίκαιροι σε αυτόν τον κόσμο».
Όπως εξηγεί η Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια του ΝΕΟΝ και συν-επιμελήτρια της έκθεσης, «O Gormley προτείνει μια ριζοσπαστική
στάση: ‘Η τέχνη αφορά την επικύρωση της προσωπικής μας εμπειρίας στον παρόντα χρόνο’. Για πολλούς αιώνες, η Δήλος υπήρξε ένας χώρος εμπορίου και πολυπολιτισμικότητας, τόπος ανταλλαγής ιδεών και αγαθών• κέντρο όπου λατρεύονταν διαφορετικές θρησκείες. Σήμερα, όπως άλλοι αρχαιολογικοί χώροι, λειτουργεί ως υπενθύμιση της διεπαφής διαφορετικών πολιτισμών και εθνών• του πώς οι άνθρωποι μπορούν να συμβιώσουν ειρηνικά σε μια ατμόσφαιρα ανεκτικότητας και συμμετοχικότητας. Αυτή η έκθεση είναι μια εξαιρετική ευκαιρία για να συνδεθεί το ευρύ κοινό με το έργο του Gormley και να υπενθυμίσει πόσο σημαντική είναι η τέχνη στην ανθρώπινη ιστορία. Ελπίζω ότι οι επισκέπτες θα φύγουν από τη Δήλο νιώθοντας ότι η σύγχρονη γλυπτική και αυτός ο χώρος ανήκουν σε όλους μας».
Σύμφωνα με την Iwona Blazwick, OBE, Διευθύντρια της Whitechapel Gallery και συν-επιμελήτρια της έκθεσης «Ο Antony
Gormley εκτυλίσσει ένα σημαντικό έργο χορογραφίας. 29 μοναδικές φιγούρες, που δημιουργήθηκαν σε διάστημα δύο δεκαετιών,
είναι τοποθετημένες με τρόπο που να εντείνουν την εμπειρία αυτού του χαμένου πολιτισμού, δημιουργώντας μια πανίσχυρη
συνήχηση ανάμεσα στο σώμα, το αρχαίο πνεύμα και τα στοιχεία της φύσης».
Η έκθεση SIGHT παρουσιάζεται σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, σε ανάθεση και διοργάνωση από τον ΝΕΟΝ.
