«Πώς κυλάει ο χρόνος για έναν μη βλέποντα; Για έναν άνθρωπο, δηλαδή που «δεν βλέπει τον χρόνο να κυλά» μεταξύ ανατολής και δύσης αλλά αναπτύσσει ηχητικούς μηχανισμούς συντονισμού με την έννοια του χρόνου»
«Πώς ένα άτομο με ακουστική αναπηρία αντιλαμβάνεται τη ροή του χρόνου, στον αέναο ρυθμικό κύκλο που οριοθετείται μέσα από τις σιωπές, τη χροιά και τις εντάσεις και πώς διαχειρίζεται τη δόνηση που ονομάζουμε ηχητικό κύμα;»
Η ακουστική κίνηση και ο ηχητικός τόπος μέσα σε έναν χώρο που κατακλύζεται από πολυμορφικά μπαλόνια. μπ(λ)αλούν είναι η νέα ακουστική επιτελεστική εγκατάσταση των χορογράφων Γιώτα Πεκλάρη και Βάσια Ζορμπαλή που φέρνει στην επιφάνεια μια πολύ ενδιαφέρουσα αντίστιξη: τα μπαλόνια, σαν χορεύουσες υπάρξεις butoh παγώνουν τον χρόνο, κάνοντας ορατό τον αέρα που καταλαμβάνει το σχήμα του χώρου και συμπληρώνει τα κενά ανάμεσα στα σώματα.
Οι ερμηνεύτριες/ες μέσα σε ένα ρευστό χρονοτόπο δημιουργούν κινητικές και ηχητικές αραιώσεις και πυκνώσεις, χαρτογραφώντας τις διαστάσεις του και διακόπτοντας την κατανόηση του χρόνου μέσα από μια απλή εναλλαγή των γεγονότων στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, μέσα από το εφήμερο και την κινητική μεταβλητότητα ταξιδεύουν τις αισθήσεις.
Η συμπερίληψη κα η ισοτιμία, ζητήματα που αφορούν το έργο τους, μέσα από το μπ(λ)αλούν θέτουν υπό διερώτηση το πώς κυλάει ο χρόνος. Η εξωλεκτική γλώσσα του μπ(λ)αλούν μετατρέπει τη θέαση σε μία καθολικά βιωματική, συλλογική εμπειρία, μια καλλιτεχνική συνάντηση-προτροπή, που δεν περιορίζεται στα τυπικά εργαλεία προσβασιμότητας, αλλά ανακαλύπτει και καλλιεργεί καινοτόμα, εναλλακτικά ερμηνευτικά εργαλεία συμπερίληψης.
Μιλήστε μας λίγο για την ιδέα πίσω από το μπ(λ)αλούν. Πώς προέκυψε η ιδέα;
Βάσια Ζορμπαλή: Αφορμή της συνεργασίας μας ήταν οι αλληλοσυμπληρωματικοί τρόποι διαχείρισης του σώματος που αναπτύσσουμε τα τελευταία χρόνια, ως ένα πεδίο εξωλεκτικής επικοινωνίας, τόσο ως δημιουργοί όσο και ως παιδαγωγοί. Θέσαμε σε συνομιλία τα ερμηνευτικά εργαλεία που χρησιμοποιεί η καθεμιά στην πρακτική της, όπως είναι η ακουστική κίνηση και ο ηχητικός τόπος που αυτή παράγει από την πλευρά της Γιώτας, και η επιτελεστικότητα του χώρου και οι ιστορίες σωματικότητας ακόμα και όταν το ανθρώπινο σώμα είναι από τη δική μου πλευρά.
Τι εστί μπ(λ)αλούν; Υπάρχει σύνδεση ανάμεσα σε μπαλόνι και λαλιά;
Γιώτα Πεκλάρη: Ο τίτλος προέκυψε συνδυάζοντας τα μπαλόνια με τα οποία η Βάσια χτίζει την εικαστική εγκατάσταση και τις φωνές και τους ήχους που δημιουργούν τα σώματά μας ενώ συνομιλούμε κινητικά με την εγκατάσταση. balloon > μπαλούν – λαλούν > μπ(λ)αλούν.
Υπό την έννοια του χορού ως μια μορφή τέχνης, η σωματική σας εγκατάσταση είναι φορέας ποιου βασικού μηνύματος;
Βάσια Ζορμπαλή: Επιθυμία της ομάδας ήταν να ενταχθούν μέσα στο καλλιτεχνικό έργο όλα τα εργαλεία προσβασιμότητας, ούτως ώστε καθολικά και οριζόντια να μπορούν όλα τα άτομα να την παρακολουθήσουν με τον δικό τους τρόπο. Ποτέ και υπό οποιαδήποτε συνθήκη δεν θα ήταν δυνατή μία κοινή/ταυτόσημη πρόσληψη ενός έργου και ευτυχώς! Πάντα κάτι μας διαφεύγει, κάτι ξεγλιστράει, κάτι υπερισχύει, σε κάτι κολλάμε. Επίσης συχνά μία αίσθηση είναι πολύ πιο ενδυναμωμένη και δίνει μία διαφορετική αντιληπτική κατεύθυνση.
Στο μπ(λ)αλούν οι αισθήσεις ταξιδεύουν παράλληλα, διαγώνια, τέμνονται και αποκλίνουν, χτίζοντας περισσότερο επίπεδα επικοινωνίας και όχι τόσο επίπεδα κατανόησης με την αυστηρή έννοια του όρου. Ως εκ τούτου, μία κίνηση που ηχεί και ένας ήχος που μεταφέρεται σωματικά στον χώρο είναι επαρκείς και αναγκαίες συνθήκες για να μπορεί το έργο να είναι παρακολουθήσιμο από ένα άτομο με οπτική και ένα άτομο με ακουστική βλάβη κάθε στιγμή. Η ισοτιμία στον πολιτισμό, στην εκπαίδευση, στην κοινωνία είναι ένα αίτημα που διαμορφώνει μια στάση ζωής. Η διεκδίκηση αυτής της ισοτιμίας καθίσταται ένα πεδίο διερεύνησης που γεννά δυναμικές δοκιμές, έτοιμες να αποτύχουν, να ανακατωθούν, να επανατεθούν, να κινητοποιήσουν κι άλλες.
Ποια η αρχή της κοινής σας πορείας; Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
Βάσια Ζορμπαλή: Πρώτη φορά συναντηθήκαμε τον χειμώνα του 2023 στο PLAYGROUND for the arts στο συμπεριληπτικό εργαστήριο Connecting Body που ενορχήστρωσε η Γιώτα. Η ευαισθησία με την οποία προσέγγιζε την κατεύθυνση της συμπερίληψης μέσα από τις δράσεις που πρότεινε, χωρίς να θυματοποιείται η αναπηρία, και η επιθυμία μου να σκαλίσω λίγο περισσότερο το βίωμα αυτό μέσα και από τη δική μου πρακτική με μία κοινότητα ατόμων που μοιραζόμαστε με διαφορετικό τρόπο τις αισθήσεις, με έκαναν να της προτείνω να συνεργαστούμε πάνω σε μία κοινή πρόταση για ένα καλλιτεχνικό έργο.
Η αφορμή αυτή έδωσε έναυσμα στην ιδέα του μπ(λ)αλούν και διακλαδώθηκε και σε ένα πιλοτικό εκπαιδευτικό εργαστήριο τα Κινούμενα Ηχοτοπία, μετά από πρόσκληση των Εκπαιδευτικών και Κοινωνικών Δράσεων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Το εργαστήριο αυτό αφορούσε σε μία εικαστική και ακουστική εμπειρία κίνησης και απευθυνόταν σε μικτή ομάδα εφήβων με ή χωρίς μορφές οπτικής ή ακουστικής βλάβης, με παράλληλη ενδυνάμωση των εκπαιδευτών τους. Το πρόγραμμα έτρεξε για 4 μήνες σε σχολεία ειδικής και μη αγωγής και στις εγκαταστάσεις της ΕΛΣ και ολοκληρώθηκε πριν λίγο καιρό με συγκινητικά αποτελέσματα.
Τι επιδιώκετε να νιώσει ο θεατής με την παράστασή σας;
Βάσια Ζορμπαλή: Αναγνωρίζοντας την κίνηση ως διάστημα, στο μπ(λ)αλούν συνθέτουμε έναν ρευστό χρονοτόπο, διαπλάθοντας μια διττή ενσώματη αφήγηση: αυτή της εμπειρίας που έρχεται μέσα από τη φθορά της ύλης και αυτής που προκύπτει από αυτό που ακούμε και βλέπουμε. Μέσα στο εφήμερο τοπίο που συντίθεται από σώματα μπαλονιών και ανθρώπινα σώματα, ο χρόνος αποκτά διάσταση, ενσαρκώνεται σε μια μορφή ακουστικής και κινητικής ύλης, που τόσο οι βλέποντες/ ουσες όσο και οι μη βλέποντες/ουσες, οι ακούοντες και μη ακούοντες αντιλαμβάνονται ως διάρκεια και ως χρόνο που περνά.
Κουβαλώντας την εμπειρία του να περιστοιχιζόμαστε από ρολόγια, αυτή τη γραμμική μορφή αποτύπωσης του χρόνου μέσα από τους κινούμενους δείκτες που επιβάλλει τη διαρκή υπενθύμισή του στα σώματά μας, μέσα από το μπ(λ)αλούν θέτουμε υπό διερώτηση το πώς κυλάει ο χρόνος. Πώς κυλάει για έναν μη βλέποντα; Για έναν άνθρωπο, δηλαδή που «δεν βλέπει τον χρόνο να κυλά» μεταξύ ανατολής και δύσης αλλά αναπτύσσει ηχητικούς μηχανισμούς συντονισμού με την έννοια του χρόνου.
Αντίστοιχα, πώς ένα άτομο με ακουστική αναπηρία αντιλαμβάνεται τη ροή του χρόνου, στον αέναο ρυθμικό κύκλο που οριοθετείται μέσα από τις σιωπές, τη χροιά και τις εντάσεις και πώς διαχειρίζεται τη δόνηση που ονομάζουμε ηχητικό κύμα; Η επιτελεστική διάσταση του έργου λοιπόν, σε συνδυασμό με τη μεταφορική εισβολή των μπαλονιών στον χώρο τονίζει τη σημασία του βιώματος. Και το βίωμα δεν περιγράφεται, όπως και ο χρόνος που διεισδύει στη βιωματική εμπειρία δεν συσσωρεύεται. Προς αυτήν την κατεύθυνση είναι και η επιλογή μας να βρίσκονται οι θεατές/τριες και οι ερμηνευτές/τριες στο ίδιο επίπεδο και η θέαση να έχει μία οριζόντια και σφαιρική διάσταση, λειτουργώντας ως αντηχείο της δράσης που εξελίσσεται.
Πιστεύετε ότι την αρμονία διαδέχεται σε ένα κυκλικό μοτίβο, το απρόβλεπτο, το χαοτικό;
Γιώτα Πεκλάρη: Είναι νόμος της φύσης! Τίποτα δεν μένει ίδιο, όλα αλλάζουν κάθε στιγμή και αυτή η ανεξέλεγκτη εναλλαγή/ροή των γεγονότων είναι αυτό που καταγράφεται στη συνείδησή μας ως χρόνος.
Ποιος ο ορισμός του χορού για εσάς;
Βάσια Ζορμπαλή: Είμαι από θέση αντίθετη με τη λέξη ορισμός. Οτιδήποτε πλαισιώνεται στην προσπάθειά μας να καταλάβουμε, να κατανοήσουμε, να πλησιάσουμε, να οικειοποιηθούμε, για να μην θίξω καν επιπόλαια την εκούσια κατηγοριοποίηση, ταξινόμηση, τακτοποίηση καταστάσεων, φαινομένων, διαδικασιών, με στόχο την τοποθέτηση του εαυτού “σε σχέση με…”, ενέχει τον κίνδυνο να αποκλείσει ένα ευρύτατο φάσμα ενδιάμεσων και ενδεχομενικών πεδίων. Τι πεδίο διαλόγου θα ανοιγόταν αν οι απαντήσεις που δίναμε ξεκινούσαν με το δεν είναι αντί για το κλειστοφοβικά ενίοτε καταφατικό είναι; Αυτός είναι και ο λόγος που επιμένω και επιστρέφω διαρκώς στην παρατήρηση του υλικού του μπαλονιού. Θαμπώνομαι από την κινητική μεταβλητότητα αυτού του ενεργητικού αντικειμένου που έχει την ικανότητα να δομεί αδόμητες δομές. Προσπαθεί να συγκρατήσει τον αέρα, κάνοντας ορατό το αόρατο, παραμένοντας όμως ένα σώμα αταξινόμητο που σκάει ανεξέλεγκτα ή συρρικνώνεται αργόσυρτα αλλά διαρκώς και μονίμως ξεφουσκώνει· πόσο μάταιο είναι άλλωστε να δομείς τον αέρα… και πόσο ανεξάντλητα τα όρια ενός κινούμενου σώματος!
Γιώτα Πεκλάρη: Οποιοδήποτε σώμα ή σύνολο σωμάτων – οργανικών και υλικών – που εκούσια και συντονισμένα ή ακούσια και ασυντόνιστα κινούνται/μετακινούνται περιοδικά, εναλλάσσοντας ταχύτητα, διάρκεια, ένταση, κατεύθυνση.
Πώς βλέπετε τη σκηνή της χορογραφίας στην Ελλάδα;
Βάσια Ζορμπαλή: Αντιλαμβάνομαι και εντοπίζω ότι η χορογραφία λειτουργεί πια ως ένα πεδίο διευρυμένης πρακτικής. Ενημερώνεται από τον λόγο, τη θεωρία και την επιστήμη, είτε είναι από το κομμάτι των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών, είτε είναι από τη φεμινιστική, την queer θεωρία και πολλά άλλα κοινωνικά κινήματα και ρεύματα σκέψης, όπως είναι ο οικοφεμινισμός, διαρθρώνοντας ένα δυναμικό πεδίο διαθεματικότητας. Και όσο μιλάμε για ενσώματες πρακτικές τόσο διευρύνονται τα όρια και οι επιλογές της κινητικής αποτύπωσης ακόμα κι αν φαίνεται ότι κυριαρχούν άλλα μέσα, όπως είναι ο ήχος και η εικόνα. Αυτό που αλλάζει είναι οι όροι με τους οποίους συνομιλούν τα διαφορετικά μέσα.
Επίσης σε σχέση με δέκα χρόνια πριν που αποφοίτησα εγώ από την επαγγελματική σχολή χορού παρατηρώ με χαρά ότι παρ’ ότι το επίπεδο των σπουδών μας στη χορογραφία και τον αυτοσχεδιασμό είναι ελλιπές, όχι γιατί δεν υπάρχουν αξιόλογες/οι και εμπνευστικότητες/οι εκπαιδευτικοί και δημιουργοί αλλά γιατί αντιμετωπίζονται από το εκπαιδευτικό σύστημα ως δευτερεύοντα πεδία, όλο και περισσότερες/οι απόφοιτες/οι εμπλέκονται με τη δημιουργία ενός έργου.
