Μετά από 12 χρόνια και μία εντυπωσιακή πορεία στο εξωτερικό, ο διακεκριμένος πιανίστας Τριαντάφυλλος Λιώτης συμπράττει ξανά με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο περίφημο Πρώτο Κοντσέρτο για πιάνο του Τσαϊκόφκσι. Λίγες ημέρες πριν ανέβει στη σκηνή της Αίθουσας Χ. Λαμπράκης, θυμάται την πρώτη επαφή του με το πιάνο και μας μιλά για τις σημαντικότερες στιγμές της – ήδη γεμάτης – καριέρας του:
Ξεκινήσατε τις σπουδές σας στη μουσική σε ηλικία μόλις 3 ετών και έχετε πει ότι οφείλετε πολλά στους γονείς σας, οι οποίοι σας έγραψαν στο Ωδείο Βορείου Ελλάδος. Πιστεύετε στην τύχη; Πόσο σημαντικό είναι για ένα ταλέντο το να βρεθεί στο κατάλληλο περιβάλλον που θα του επιτρέψει να εκφραστεί;
Ξεκίνησα να παίζω (κυριολεκτικά ως παιχνίδι) με το πιάνο στα 3. Τις σπουδές μου τις ξεκίνησα στα 6. Αισθάνομαι απέραντη ευγνωμοσύνη προς τους γονείς μου, οι οποίοι είχαν την ευαισθησία να αφουγκραστούν ότι αυτό που έκανα στο «παιχνίδι» μου με το πιάνο ήταν κάτι παραπάνω και να με κατευθύνουν ανάλογα στο πρώτο μου ωδείο, το Ωδείο Βορείου Ελλάδος και στην κ. Άννα Αικατερίνη. Φυσικά και πιστεύω στην τύχη, όπως και πιστεύω όμως και στη δουλειά. Ιδίως στη δουλειά με τον εαυτό μας. Το περιβάλλον μπορεί να αναδείξει ή όχι ένα ταλέντο. Από τη στιγμή που αυτό ανακαλυφθεί και μετά, είναι ένα εντελώς άλλο θέμα. Όσο για το εάν ένα συγκεκριμένο περιβάλλον επιτρέπει σε κάποιον να εκφραστεί, πιθανότατα ναι. Ακόμη πιο ενδιαφέρον ίσως όμως είναι να αφουγκραζόμαστε πάντα για κάποια ταλέντα που παλεύουν και εκφράζονται στα πλέον αντίξοα περιβάλλοντα. Οι αντίξοες συνθήκες μπορεί και να διαμορφώσουν ένα ιδιαίτερο βάθος και δυναμική σε αυτό το ταλέντο. Όπως φυσικά και να το καταστρέψουν πριν καν ανθίσει.
Το πιάνο πώς μπήκε στη ζωή σας; Τι σας έκανε να το επιλέξετε;
Η τύχη (η μητέρα μου βασικά) έφερε στο δωμάτιο μου ένα ηλεκτρικό πιανάκι και έτσι μπήκε στη ζωή μου. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι μένει και έχει γίνει η ζωή μου. Ίσως το ρεπερτόριο, οι εκφραστικές δυνατότητες, το δέσιμο από το άγγιγμα των πλήκτρων, η αγάπη για τον ήχο και τις διαφορετικές ποιότητές του, η πολυφωνία, η αρμονία… κατά βάθος πιστεύω ότι είναι η πρώτη μου αγάπη και παντοτινή και μάλιστα από το πρώτο άγγιγμα!
Τι πιστεύετε ότι σας πρόσφερε, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο, η εμπειρία της ακαδημαϊκής εκπαίδευσης στη Γερμανία;
Όλα τα προηγούμενα. Αλλά πάνω απ’ όλα την κατανόηση. Το πώς να προχωρήσω και μετά τις σπουδές μου μόνος μου, να βρω ποιος είμαι, να καταλάβω γιατί και να έχω τον τρόπο να εκφραστώ όπως επιλέγω. Ή να δουλέψω σκληρά για να μπορέσω να εκφραστώ όπως θα ήθελα πραγματικά, όχι να κρύβω μια αδυναμία πίσω από μια δήθεν «άποψη». Να μην αρκούμαι σε φτηνούς εντυπωσιασμούς και εύκολα κόλπα και «πιανισμούς», αλλά να κοιτάω την αλήθεια κατάματα, όσο επώδυνο και ψυχοφθόρο κι αν είναι αυτό. Και πάνω απ’ όλα να σέβομαι τη μουσική, το πνεύμα του κειμένου, τη σκηνή και τους συνεργάτες μου.
Στο ενεργητικό σας, έχετε σεμινάρια και συνεργασίες με διεθνώς καταξιωμένους μουσικούς όπως οι Sir András Schiff, Christoph Eschenbach, Paul Badura – Skoda, Ralf Gothóni, Bernard Ringeissen, Ludger Rémy, Thomas Quasthoff, Axel Bauni, Natalia Troull, Pancho Vladigerov, Heidrun Holtmann, Γεώργιος Θυμής και Γεώργιος Χατζηνίκος. Με ποιους τρόπους επηρέασε αυτή η τριβή την ερμηνεία σας; Ποιοι οι κομβικοί δάσκαλοι και τι δεν θα ξεχάσετε από αυτά που σας είπαν;
Με έμαθαν να βλέπω πράγματα που μέχρι τότε δεν μου ήταν ορατά. Να συνδέω σκόρπιες πληροφορίες και να κοιτάω τη μεγαλύτερη εικόνα. Να σκέφτομαι πώς λειτουργεί κάτι και όχι μόνο πώς αισθάνομαι εγώ για αυτό ενώ παίζω. Ακόμη κι αν η άποψη τους ήταν διαφορετική, πάντα υπήρχε σεβασμός και διάλογος. Και πάνω απ’ όλα με ενέπνευσαν και μου έδωσαν δύναμη ώστε να αντλήσω πίστη και να συνεχίσω, ιδίως σε κάποιες κομβικές στιγμές της ζωής μου. Νομίζω ότι το να ξεχωρίσω κάποιον από όλους αυτούς θα ήταν άδικο. Τους είμαι ευγνώμων, γι’ αυτό και τους αναφέρω όλους.
Έχετε συνεργαστεί ως σολίστ με κορυφαίες Ορχήστρες (όπως η Baden Baden Philharmonie) και έχετε εμφανιστεί σε σημαντικές αίθουσες της Ευρώπης και της Ιαπωνίας. Ποιες θυσίες χρειάζεται να κάνει κάποιος για να ανέβει τόσο ψηλά;
Χρειάζεται σίγουρα σκληρή δουλειά και ο απαιτούμενος ποιοτικός χρόνος πάνω στο όργανο. Έπειτα χρειάζεται να είναι κανείς ευέλικτος και διατεθειμένος να ξεφύγει από τη «ζώνη άνεσής» του. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου οι ταχύτητες είναι πολύ υψηλές, άρα πρέπει κανείς να είναι σε θέση να βγάζει ποσότητα δουλειάς χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα σε όσο το δυνατόν πιο λίγο χρόνο. Και φυσικά πλέον να προσέχει και την εικόνα του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε επίπεδο προσωπικής εκπροσώπησης. Αν κάποιος μπορεί να τα κάνει όλα αυτά χωρίς θυσίες, τότε δεν χρειάζεται καμία.
Πόσο σκληρός είναι ο ανταγωνισμός σε αυτά τα επίπεδα;
Ο «ανταγωνισμός» είναι πολύ σκληρός κυρίως λόγω της πληθώρας εξαιρετικών μουσικών σε κάθε χώρα και των αναλογικά ελαχίστων ευκαιριών. Προσωπικά έχω έναν άλλο τρόπο να βλέπω τα πράγματα: σκεφτείτε αθλητές από κάθε γωνιά της γης, που προετοιμάζονται για τους σύγχρονους Ολυμπιακούς (λέω επίτηδες σύγχρονους, γιατί στην αρχαιότητα δεν ήταν έτσι τα πράγματα). Ο καθένας δίνει τα πάντα στην προετοιμασία και έχει κάτι που τον ωθεί. Αυτοί που δεν πιάνουν το όριο δεν θα διαγωνιστούν ποτέ. Τους κάνει αυτό λιγότερο άξιους; Από αυτούς που θα πιάσουν το όριο, όταν θα συναγωνιστούν με όλους τους άλλους, θα κερδίσουν τρεις. Κάνει αυτό τους άλλους που δεν κέρδισαν αυτή τη φορά λιγότερο άξιους; Αν κάποιοι τραυματίστηκαν στην πορεία και δεν μπόρεσαν να διαγωνιστούν, είναι αυτοί μήπως λιγότερο άξιοι; Το βάθρο της μουσικής, της τέχνης και του πολιτισμού γενικότερα χωράει τους πολλούς. Αυτό έχει δείξει η ιστορία. Το βάθρο των «διαγωνισμών» και «ανταγωνισμών» είναι μια άλλη ιστορία. Το έχω ξαναπεί: θαυμάζω κάθε άνθρωπο που επιλέγει να ζήσει τη ζωή του με τη μουσική. Ιδίως στις μέρες μας.
Έχετε λάβει πολυάριθμες σημαντικές διακρίσεις, ενώ προσφάτως γίνατε κάτοχος του περίφημου δισκογραφικού βραβείου “ECHO Klassi” για την ηχογράφηση του έργου “Das Lied von der Erde” του G. Mahler στη διασκευή των Schönberg / Riehn για σύνολο δωματίου (Label: Dabringhaus und Grimm). Πώς νιώσατε όταν σας το ανακοίνωσαν;
Ένιωσα μεγάλη τιμή και κάποια ηθική ανταμοιβή για μια εξαιρετική δουλειά από όλους τους συντελεστές.
Ποια η σημασία των βραβεύσεων για ένα μουσικό; Ποια η επιρροή τους στη δική σας καριέρα;
Είναι ένα έμπρακτο δείγμα ότι κάτι πηγαίνει καλά, ότι ο δρόμος είναι σωστός. Είναι σίγουρα μια αναγνώριση. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνονται λεζάντες, αλλά να επιβεβαιώνονται σε κάθε στάδιο της επαγγελματικής διαδρομής. Τότε λειτουργούν ως εφαλτήρια και ως διαπιστευτήρια.
